Namibia

Republika e Namibisë Emri në gjuhët nacionale Gjuha Afrikane: Republiek van Namibië Gjuha Gjermane: Republik Namibia Gjuha Khoekhoe: Namibiab Republiki dib Gjuha Herero: Orepublika yaNamibia Gjuha Ovambo: Orepublika yaNamibia Gjuha Kwangali: Republika zaNamibia Gjuha tsvana: Rephaboliki ya Namibia Gjuha Lozi: Namibia ye Lukuluhile
Flamuri Stema
Parimi: "Unitet, Liri, Drejtësi" (Unity, Liberty, Justice)
Himni: "Namibia, Toka e Trimave" (Namibia, Land of the Brave)
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Windhoek 22°34′S 17°5′E
Gjuhët zyrtare	Anglisht
Gjuhët e njohura kombëtare	Afrikane Gjermanisht Otjiherero Khoekhoegowab Oshiwambo RuKwangali Setswana siLozi
Gjuhët e njohura rajonale	!Kung Gciriku Thimbukushu
Grupet etnike (2014)	49.5% Ovambo 9.2% Kavango 8.0% Me ngjyrë (përfshirë Baster) 7.0% Herero 7.0% Damara 7.0% Të Bardhët 4.7% Nama 3.5% Lozi 3.0% San 0.6% Tswana 0.5% Të tjerët
Besimi (2013)	87.9% Krishterimi —43.7% Luteranizmi —22.8% Katolicizmi —17.0% Anglikanizmi —4.4% Të tjerë Krishterian 10.2% Fetë tradicionale 1.6% Pa Fe 0.3% Të tjerë
Nofka	Namibian
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Unitar dominant-partiak gjysmë-presidental republikan
• President	Hage Geingob
• Nënpresidenti	Nangolo Mbumba
• Kryeministri	Saara Kuugongelwa
• Zëvendës Kryeministër	Netumbo Nandi-Ndaitwah
• Kryegjykatësi	Peter Shivute
Kuvendi	Parlamenti
• Dhoma e sipërme	Këshilli Kombëtar
• Dhoma e ulët	Asambleja Kombëtare
Pavarësia nga Afrika e Jugut
• Kushtetuta	9 Shkurt 1990
• Pavarësia	21 Mars 1990
Sipërfaqja
• Gjithsej	825,615 km2 (318,772 sq mi) (34ta)
• Ujë (%)	papërfillshëm
Popullsia
• Përllogaritje 2020	2,550,226 (140ta)
• 2011 census	2,113,077
• Dendësia	3.2/km2 (8.3/sq mi) (235ta)
Ekonomia
PBB (PFB)	Përllogaritje 2022
• Gjithsej	$28.0 miliardë (147ta)
• Për kokë banori	$10,791 (117ta)
PBB (zyrtare)	Përllogaritje 2022
• Gjithsej	$12.4miliardë (147ta)
• Për kokë banori	$4,809 (115ta)
Monedha	Dollari Namibian (NAD) Randi i Afrikës së Jugut (ZAR)
Të dhëna të tjera
Gini (2015)	59.1 i lartë
IZHNJ (2021)	0.615 i mesëm · 139ta
Zona kohore	UTC+2 (CAST)
Formati i datës	dd/mm/vvvv
Ana e drejtimit të makinës	majtas
Prefiksi telefonik	+264
Kodi ISO 3166	NA
Kodi i internetit TLD	.na

Namibia, zyrtarisht Republika e Namibisë, është një vend në Afrikën Jugore. Kufiri i saj perëndimor është Oqeani Atlantik. Ajo ndan kufijtë tokësorë me Zambinë dhe Angolën në veri, Botsvanën në lindje dhe Afrikën e Jugut në jug dhe lindje. Edhe pse nuk kufizohet me Zimbabvenë, më pak se 200 metra (660 këmbë) në bregun e djathtë të lumit Zambezi i ndan të dy vendet. Namibia fitoi pavarësinë nga Afrika e Jugut më 21 mars 1990, pas Luftës së Pavarësisë Namibiane. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i saj është Windhoek. Namibia është një shtet anëtar i Kombeve të Bashkuara (OKB), Komunitetit të Zhvillimit të Afrikës Jugore (SADC), Bashkimit Afrikan (AU) dhe Komonuelthit të Kombeve.

Vendi më i thatë në Afrikën Sub-Sahariane, Namibia ka qenë e banuar që nga kohërat parahistorike nga njerëzit San, Damara dhe Nama. Rreth shekullit të 14-të, popujt emigrues Bantu mbërritën si pjesë e zgjerimit të Bantu. Që atëherë, grupet Bantu, më të mëdhatë janë Ovambo, kanë dominuar popullsinë e vendit; që nga fundi i shekullit të 19-të, ata kanë përbërë shumicën. Sot Namibia është një nga vendet më pak të populluara në botë.

Ka një popullsi prej 2.55 milionë njerëzve dhe është një demokraci e qëndrueshme parlamentare shumëpartiake. Bujqësia, turizmi dhe industria minerare – duke përfshirë minierat për diamante të çmuar, uraniumin, arin, argjendin dhe metalet bazë – përbëjnë bazën e ekonomisë së saj, ndërkohë që sektori i prodhimit është relativisht i vogël.

Në 1884, Perandoria Gjermane vendosi sundimin mbi pjesën më të madhe të territorit, duke formuar një koloni të njohur si Afrika Jugperëndimore Gjermane . Midis 1904 dhe 1908, ajo kreu një gjenocid kundër popullit Herero dhe Nama. Sundimi gjerman përfundoi në 1915 me një disfatë nga forcat e Afrikës së Jugut. Në vitin 1920, pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, Lidhja e Kombeve mandatoi administrimin e kolonisë në Afrikën e Jugut. Si fuqi e detyrueshme, Afrika e Jugut vendosi ligjet e saj, duke përfshirë klasifikimet dhe rregullat racore. Nga viti 1948, me Partinë Kombëtare të zgjedhur në pushtet, kjo përfshinte Afrikën e Jugut aplikimin e aparteidit në atë që atëherë njihej si Afrika Jugperëndimore. Në fund të shekullit të 20-të, kryengritjet dhe kërkesat për përfaqësim politik nga aktivistët politikë vendas afrikanë që kërkonin pavarësinë rezultuan në marrjen e përgjegjësisë së drejtpërdrejtë mbi territorin nga OKB-ja në vitin 1966, por vendi i Afrikës së Jugut e mbajti de facto rregull. Në vitin 1973, OKB-ja njohu Organizatën Popullore të Afrikës Jugperëndimore (SWAPO) si përfaqësuesin zyrtar të popullit Namibian. Pas luftës së vazhdueshme guerile, Namibia fitoi pavarësinë në 1990. Megjithatë, Walvis Bay dhe Ishujt Penguin mbetën nën kontrollin e Afrikës së Jugut deri në vitin 1994.

Historia

Artikulli kryesor: Historia e Namibisë

Etimologjia

Emri i vendit rrjedh nga shkretëtira Namib, shkretëtira më e vjetër në botë. Vetë emri Namib është me origjinë Namadhe do të thotë "vend i gjerë". Kjo fjalë për vendin u zgjodh nga Mburumba Kerina, e cila fillimisht propozoi emrin "Republika e Namibit". Para pavarësisë së saj në 1990, zona njihej fillimisht si Afrika Jugperëndimore Gjermane (Deutsch-Südwestafrika), më pas si Afrika Jugperëndimore, duke reflektuar pushtimin kolonial nga gjermanët dhe afrikano-jugorët.

Periudha parakoloniare

Njerëzit San janë banorët më të vjetër indigjenë të Namibisë.

Tokat e thata të Namibisë kanë qenë të banuara që nga kohërat parahistorike nga San, Damara dhe Nama. Rreth shekullit të 14-të, njerëzit emigrues Bantu filluan të mbërrinin gjatë zgjerimit të Bantu nga Afrika qendrore.

Nga fundi i shekullit të 18-të e tutje, njerëzit Oorlam nga Cape Colony kaluan lumin Orange dhe u zhvendosën në zonën që sot është Namibia jugore. Takimet e tyre me fiset nomade Nama ishin kryesisht paqësore. Ata i pritën shumë mirë misionarët që shoqëronin Oorlamin, duke u dhënë atyre të drejtën për të përdorur gropat e ujit dhe kullotjen kundrejt një pagese vjetore. Në rrugën e tyre më në veri, megjithatë, Oorlamët takuan klanet e OvaHerero në Windhoek, Gobabis dhe Okahandja, të cilët i rezistuan cenimit të tyre. Lufta Nama-Herero shpërtheu në 1880, me armiqësitë u zbehën vetëm pasi Perandoria Gjermane vendosi trupa në vendet e kontestuara dhe forcoi status quo-në midis Nama, Oorlam dhe Herero.

Në 1878, Kepi i Shpresës së Mirë, atëherë një koloni britanike, aneksoi portin e Gjirit të Ualvisit dhe ishujt e Penguinëve në det të hapur; këto u bënë pjesë integrale e Unionit të ri të Afrikës së Jugut në krijimin e tij në 1910.

Evropianët e parë që zbarkuan dhe eksploruan rajonin ishin lundërtarët portugez Diogo Cão në 1485 dhe Bartolomeu Dias në 1486, por portugezët nuk u përpoqën të pretendonin zonën. Ashtu si pjesa më e madhe e pjesës së brendshme të Afrikës Sub-Sahariane, Namibia nuk u eksplorua gjerësisht nga evropianët deri në shekullin e 19-të. Në atë kohë tregtarët dhe kolonët vinin kryesisht nga Gjermania dhe Suedia. Në vitin 1870, misionarët finlandezë erdhën në pjesën veriore të Namibisë për të përhapur fenë luterane midis popullit Ovambo dhe Kavango. Në fund të shekullit të 19-të, Dorsland Trekkers kaluan zonën në rrugën e tyre nga Transvaal në Angola. Disa prej tyre u vendosën në Namibi në vend që të vazhdonin udhëtimin e tyre.

Sundimi gjerman

Shiko gjithashtu: Afrika Jugperëndimore Gjermane dhe Gjenocidi i Herero dhe Namaqua

Kisha gjermane dhe monumenti i kolonistëve në Windhoek, Namibi.

Hendrik Witbooi (left) and Samuel Maharero (right) were prominent leaders against German colonial rule.

Namibia u bë një koloni gjermane në 1884 nën Otto von Bismarck për të parandaluar shkeljen e perceptuar britanike dhe njihej si Afrika Jugperëndimore Gjermane (Deutsch-Südwestafrika). Komisioni Palgrave nga guvernatori britanik në Cape Town përcaktoi se vetëm porti natyror me ujë të thellë i Walvis Bay ia vlente të pushtohej dhe kështu e aneksoi atë në provincën Kejp të Afrikës së Jugut Britanik.

Nga viti 1904 deri në 1907, Herero dhe Namaqua morën armët kundër kolonializmit brutal gjerman. Në një veprim të llogaritur ndëshkues nga pushtuesit gjermanë, zyrtarët e qeverisë urdhëruan zhdukjen e vendasve në gjenocidin OvaHerero dhe Namaqua. Në atë që është quajtur "gjenocidi i parë i shekullit të 20-të", gjermanët vranë sistematikisht 10,000 Nama (gjysma e popullsisë) dhe afërsisht 65,000 Herero (rreth 80% e popullsisë). Të mbijetuarit, kur u liruan përfundimisht nga paraburgimi, iu nënshtruan një politike të shpronësimit, dëbimit, punës së detyruar, ndarjes racore dhe diskriminimit në një sistem që në shumë mënyra parashikonte aparteidin e vendosur nga Afrika e Jugut në 1948.

Shumica e afrikanëve ishin ngujuar brenda të ashtuquajtura territore autoktone, që u shndërruan në "mëmëdhe zezake" (Bantustane) nën sundimin jugafrikan pas vitit 1949. Disa historianë kanë shtruar mundësinë që gjenocidi gjerman në Namibi ishte model për Nazistët gjatë Holokaustit. Kujtimi i gjenocidit qëndron i ndërlidhur me identitetin etnik në Namibinë e pavarur, dhe me marrëdhëniet e saj me Gjermaninë. Ministri gjerman për zhvillimin e ndihmës humanitare kërkoi falje për gjenocidin namibian në vitin 2004, mirëpo qeveria gjermane mbajti distancë nga kjo kërkimfalje.

Mandati i Afrikës së Jugut

Shiko gjithashtu: Afrika Jugperëndimore

Gjatë Luftës së Parë Botërore, trupat e Afrikës së Jugut nën gjeneralin Louis Botha pushtuan territorin dhe rrëzuan administratën koloniale gjermane. Përfundimi i luftës dhe Traktati i Versajës rezultoi që Afrika Jugperëndimore të mbetej një zotërim i Afrikës së Jugut, në fillim si mandat i Lidhjes së Kombeve, deri në vitin 1990. Sistemi i mandatit u formua si një kompromis midis atyre që avokuan për një aneksim aleat të ish territoreve gjermane dhe osmane dhe një propozim i paraqitur nga ata që dëshironin t'i jepnin ato në një kujdestari ndërkombëtare derisa të mund të qeverisnin veten. Ai lejoi qeverinë e Afrikës së Jugut të administronte Afrikën Jugperëndimore derisa banorët e atij territori të përgatiteshin për vetëvendosje politike. Afrika e Jugut e interpretoi mandatin si një aneksim të mbuluar dhe nuk bëri asnjë përpjekje për të përgatitur Afrikën Jugperëndimore për autonominë e ardhshme.

Si rezultat i Konferencës për Organizatën Ndërkombëtare në 1945, Lidhja e Kombeve u zëvendësua zyrtarisht nga Kombet e Bashkuara (OKB) dhe mandatet e mëparshme të Lidhjes nga një sistem kujdestarie. Neni 77 i Kartës së Kombeve të Bashkuara thoshte se kujdestaria e OKB-së "do të zbatohet...për territoret që tani mbahen nën mandat"; për më tepër, do të ishte "një çështje e marrëveshjes së mëvonshme se cilat territore në territoret e mësipërme do të futen nën sistemin e kujdestarisë dhe nën çfarë kushtesh". OKB-ja kërkoi që të gjitha mandatet e mëparshme të Lidhjes së Kombeve t'i dorëzoheshin Këshillit të saj të Kujdestarisë në pritje të pavarësisë së tyre. Afrika e Jugut refuzoi ta bënte këtë dhe në vend të kësaj kërkoi leje nga OKB-ja për të aneksuar zyrtarisht Afrikën Jugperëndimore, për të cilën mori kritika të konsiderueshme. Kur Asambleja e Përgjithshme e OKB-së e hodhi poshtë këtë propozim, Afrika e Jugut hodhi poshtë opinionin e saj dhe filloi të forcojë kontrollin e territorit. Asambleja e Përgjithshme e OKB-së dhe Këshilli i Sigurimit u përgjigjën duke ia referuar çështjen Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (ICJ), e cila mbajti një numër diskutimesh mbi ligjshmërinë e sundimit të Afrikës së Jugut midis 1949 dhe 1966.

Harta që përshkruan zonën e policisë (në ngjyrë kafe) dhe atdheun fisnor (me të kuqe) siç ekzistonin në 1978. Vendet fisnore vetëqeverisëse duken si të nxira me vija të kuqe.

Distinktivi i identifikimit të Vëzhguesit të Huaj lëshuar gjatë zgjedhjeve të vitit 1989 në Namibi

Afrika e Jugut filloi të impononte aparteidin , sistemin e saj të kodifikuar të ndarjes dhe diskriminimit racor, në Afrikën Jugperëndimore gjatë fundit të viteve 1940. Zezakët e Afrikës Jugperëndimore iu nënshtruan miratimit të ligjeve, shtetrrethimit dhe një sërë rregulloresh rezidenciale që kufizonin lëvizjen e tyre. Zhvillimi u përqendrua në rajonin jugor të territorit ngjitur me Afrikën e Jugut, i njohur si "Zona e Policisë", ku ndodheshin shumica e vendbanimeve kryesore dhe aktivitetit ekonomik tregtar. Jashtë Zonës së Policisë, popujt indigjenë ishin të kufizuar në atdheu fisnorteorikisht vetëqeverisës.

Gjatë fundit të viteve 1950 dhe fillimit të viteve 1960, dekolonizimi i përshpejtuar i Afrikës dhe presioni në rritje mbi fuqitë e mbetura koloniale për t'u dhënë kolonive të tyre vetëvendosje rezultoi në formimin e partive nacionaliste të sapolindura në Afrikën Jugperëndimore. Lëvizjet si Unioni Kombëtar i Afrikës Jugperëndimore (SWANU) dhe Organizata Popullore e Afrikës Jugperëndimore avokuan për përfundimin zyrtar të mandatit të Afrikës së Jugut dhe pavarësinë për territorin. Në vitin 1966, pas vendimit të diskutueshëm të GJND-së se nuk kishte pozitë ligjore për të shqyrtuar çështjen e sundimit të Afrikës së Jugut, SWAPO nisi një kryengritje të armatosur që u përshkallëzua në një pjesë të një konflikti më të gjerë rajonal të njohur si Lufta Kufitare e Afrikës së Jugut .

Pavarësia

Ndërsa kryengritja e SWAPO u intensifikua, rasti i Afrikës së Jugut për aneksimin në komunitetin ndërkombëtar vazhdoi të bjerë. OKB-ja deklaroi se Afrika e Jugut kishte dështuar në detyrimet e saj për të siguruar mirëqenien morale dhe materiale të banorëve indigjenë të Afrikës Jugperëndimore, dhe kështu kishte mohuar mandatin e saj. Më 12 qershor 1968, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së miratoi një rezolutë që shpallte që, në përputhje me dëshirat e popullit të saj, Afrika Jugperëndimore të riemërohej Namibia . Rezoluta 269 e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, e miratuar në gusht 1969, e shpalli të paligjshëm pushtimin e vazhdueshëm të Namibisë nga Afrika e Jugut. Në njohje të këtij vendimi historik, krahu i armatosur i SWAPO u riemërua Ushtria Çlirimtare Popullore e Namibisë (PLAN).

Namibia u bë një nga disa pikat e ndezjes për konfliktet ndërmjetëse të Luftës së Ftohtë në Afrikën jugore gjatë viteve të fundit të kryengritjes së PLAN-it. Kryengritësit kërkuan armë dhe dërguan rekrutë në Bashkimin Sovjetik për stërvitje ushtarake. Ndërsa përpjekja e luftës PLAN mori vrull, Bashkimi Sovjetik dhe shtete të tjera simpatike si Kuba vazhduan të rrisin mbështetjen e tyre, duke vendosur këshilltarë për të trajnuar drejtpërdrejt kryengritësit, si dhe duke furnizuar më shumë armë dhe municione. Udhëheqja e SWAPO-s, e varur nga ndihma ushtarake sovjetike, Angolane dhe Kubane, e pozicionoi lëvizjen fort brenda bllokut socialist deri në vitin 1975. Kjo aleancë praktike përforcoi perceptimin e jashtëm të SWAPO-s si një përfaqësues sovjetik, i cili dominoi retorikën e Luftës së Ftohtë në Afrikën e Jugut dhe Shtetet e Bashkuara. Nga ana e tij, Bashkimi Sovjetik mbështeti SWAPO pjesërisht sepse e shikonte Afrikën e Jugut si një aleat rajonal perëndimor.

Trupat e Afrikës së Jugut patrullojnë rajonin kufitar për kryengritësit e PLAN-it, vitet 1980.

Rritja e lodhjes nga lufta dhe ulja e tensioneve midis superfuqive e detyruan Afrikën e Jugut, Angolën dhe Kubën të aderonin në Marrëveshjen Trepalëshe, nën presionin si nga Bashkimi Sovjetik ashtu edhe nga Shtetet e Bashkuara. Afrika e Jugut pranoi pavarësinë e Namibisë në këmbim të tërheqjes ushtarake kubane nga rajoni dhe një angazhimi të Angolës për të ndërprerë të gjithë ndihmën ndaj PLAN. PLAN dhe Afrika e Jugut miratuan një armëpushim jozyrtar në gusht 1988 dhe u formua një Grupi i Ndihmës së Tranzicionit të Kombeve të Bashkuara (UNTAG) për të monitoruar procesin e paqes në Namibi dhe për të mbikëqyrur kthimin e refugjatëve. Armëpushimi u prish pasi PLAN bëri një inkursion përfundimtar në territor, ndoshta si rezultat i keqkuptimit të direktivave të UNTAG, në mars 1989. Një armëpushim i ri u vendos më vonë me kushtin që kryengritësit të kufizoheshin në bazat e tyre të jashtme në Angola derisa të mund të çarmatoseshin dhe çmobilizoheshin nga UNTAG.

Deri në fund të periudhës 11-mujore të tranzicionit, trupat e fundit të Afrikës së Jugut ishin tërhequr nga Namibia, të gjithë të burgosurve politikë iu dha amnisti, legjislacioni diskriminues racor u shfuqizua dhe 42,000 refugjatë namibianë u kthyen në shtëpitë e tyre. Pak më shumë se 97% e votuesve me të drejtë vote morën pjesë në zgjedhjet e para parlamentare të vendit të mbajtura nën një ekskluzivitet universal . Plani i Kombeve të Bashkuara përfshinte mbikëqyrjen nga vëzhguesit e huaj të zgjedhjeve në një përpjekje për të siguruar zgjedhje të lira dhe të ndershme . SWAPO fitoi një numër vendesh në Asamblenë Kushtetuese me 57% të votave popullore. Kjo i dha partisë 41 vende, por jo një shumicë prej dy të tretash, gjë që do t'i mundësonte asaj të hartonte vetë kushtetutën.

Kushtetuta e Namibisë u miratua në shkurt 1990. Ai përfshinte mbrojtjen për të drejtat e njeriut dhe kompensimin për shpronësimet shtetërore të pronës private dhe krijoi një gjyqësor të pavarur, legjislativ dhe një presidencë ekzekutive (asambleja kushtetuese u bë asambleja kombëtare). Vendi u bë zyrtarisht i pavarur më 21 mars 1990.   Sam Nujoma u betua si Presidenti i parë i Namibisë në një ceremoni ku morën pjesë Nelson Mandela i Afrikës së Jugut (i cili ishte liruar nga burgu muajin e kaluar) dhe përfaqësues nga 147 vende, duke përfshirë 20 krerë shtetesh. Në vitin 1994, pak para zgjedhjeve të para shumëracore në Afrikën e Jugut, ai vend ia dorëzoi Walvis Bay Namibisë.

Pas Pavarësisë

Që nga pavarësia, Namibia ka përfunduar kalimin nga sundimi i aparteidit të pakicës së bardhë në demokraci parlamentare. Demokracia shumëpartiake u prezantua dhe është ruajtur, me zgjedhjet lokale, rajonale dhe kombëtare të mbajtura rregullisht. Disa parti të regjistruara politike janë aktive dhe të përfaqësuara në Asamblenë Kombëtare, megjithëse SWAPO ka fituar çdo zgjedhje që nga pavarësia. Kalimi nga sundimi 15-vjeçar i Presidentit Nujoma në pasardhësin e tij Hifikepunye Pohamba në 2005 shkoi pa probleme.

Që nga pavarësia, qeveria Namibiane ka promovuar një politikë të pajtimit kombëtar. Ai lëshoi një amnisti për ata që luftuan në të dyja anët gjatë luftës çlirimtare. Lufta civile në Angola u përhap dhe ndikoi negativisht në Namibianët që jetonin në veri të vendit. Në vitin 1998, trupat e Forcave të Mbrojtjes së Namibisë (NDF) u dërguan në Republikën Demokratike të Kongos si pjesë e një kontigjenti të Komunitetit të Zhvillimit të Afrikës Jugore (SADC).

Në vitin 1999, qeveria kombëtare anuloi një përpjekje secesioniste në Rripin verilindor të Caprivit .

Në dhjetor 2014, kryeministrja Hage Geingob, kandidati i SWAPO në pushtet, fitoi zgjedhjet presidenciale, duke marrë 87% të votave. Paraardhësi i tij, Presidenti Hifikepunye Pohamba, gjithashtu i SWAPO, kishte shërbyer dy mandate maksimale të lejuara nga kushtetuta. Në dhjetor 2019, presidenti Hage Geingob u rizgjodh për një mandat të dytë, duke marrë 56.3% të votave.

Gjeografia

Artikulli kryesor: Gjeografia e Namibisë

Dunat e rërës në Namib, Namibi

Harta e relievit me hije të Namibisë

Llojet klimatike Köppen të Namibisë

Në 825,615 square kilometres (318,772 sq mi) , Namibia është vendi i tridhjetë e katërt më i madh në botë (pas Venezuelës). Ai shtrihet kryesisht midis gjerësisë gjeografike 17° dhe 29°S (një zonë e vogël është në veri të 17°) dhe gjatësive 11° dhe 26°L .

Duke qenë e vendosur midis shkretëtirave Namib dhe Kalahari, Namibia ka më pak reshje shiu nga çdo vend tjetër në Afrikën Sub-Sahariane.

Peizazhi i Namibisë përbëhet në përgjithësi nga pesë zona gjeografike, secila me kushte dhe bimësi karakteristike abiotike, me disa ndryshime brenda dhe mbivendosje midis tyre: Rrafshnalta Qendrore, Namibi, Scarpmenti i Madh, Bushveld dhe shkretëtira Kalahari.

Rrafshnalta Qendrore shtrihet nga veriu në jug, kufizohet nga Bregu i Skeletit në veriperëndim, Shkretëtira e Namibit dhe fushat e saj bregdetare në jugperëndim, lumi Orange në jug dhe shkretëtira Kalahari në lindje. Rrafshnalta Qendrore është shtëpia e pikës më të lartë në Namibi në lartësinë Königstein 2,606 metres (8,550 ft) .

Namib është një hapësirë e gjerë fushash zhavorri hiper-të thatë dhe duna që shtrihen përgjatë gjithë vijës bregdetare të Namibisë. Ai ndryshon midis 100 and 200 kilometres (60 and 120 mi) në gjerësi. Zonat brenda Namibit përfshijnë Bregun e Skeletit dhe Kaokoveld në veri dhe detin e gjerë të rërës Namib përgjatë bregut qendror.

Skarpa e Madhe ngrihet me shpejtësi në mbi 2,000 metres (7,000 ft) . Temperaturat mesatare dhe diapazoni i temperaturës rriten më tej në brendësi të tokës nga ujërat e ftohta të Atlantikut, ndërsa mjegulla e vazhdueshme bregdetare zvogëlohet ngadalë. Megjithëse zona është shkëmbore me toka të zhvilluara dobët, ajo është dukshëm më produktive se shkretëtira Namib. Ndërsa erërat e verës janë të detyruara mbi Skarpment, lagështia nxirret si reshje.

Shkretëtira Kalahari, një rajon i thatë që shtrihet në Afrikën e Jugut dhe Botsvana, është një nga tiparet e njohura gjeografike të Namibisë. Kalahari, ndërsa njihet gjerësisht si një shkretëtirë, ka një shumëllojshmëri mjedisesh të lokalizuara, duke përfshirë disa zona të gjelbëruara dhe teknikisht jo-shkretëtirë. Succulent Karoo është shtëpia e mbi 5000 llojeve të bimëve, gati gjysma e tyre endemike ; afërsisht 10 për qind e sukulentëve në botë gjenden në Karoo. Arsyeja pas këtij produktiviteti të lartë dhe endemizmit mund të jetë natyra relativisht e qëndrueshme e reshjeve.

Shkretëtira Bregdetare e Namibisë është një nga shkretëtirat më të vjetra në botë. Dunat e saj me rërë, të krijuara nga erërat e forta në breg, janë më të lartat në botë. Për shkak të vendndodhjes së vijës bregdetare, në pikën ku uji i ftohtë i Atlantikut arrin në klimën e nxehtë të Afrikës, shpesh formohet mjegull jashtëzakonisht e dendur përgjatë bregdetit. Pranë bregut ka zona ku janë të mbuluara me vegjetacion. Namibia ka burime të pasura bregdetare dhe detare që mbeten kryesisht të paeksploruara.

Kanioni i lumit të peshkut

Rripi Caprivi shtrihet në lindje nga cepi verilindor i vendit.

Klima

Namibia është kryesisht një pllajë e madhe shkretëtirë dhe gjysmë shkretëtire.

Namibia shtrihet nga 17°J në 25°S gjerësi gjeografike: klimatikisht diapazoni i Brezit me Presion të Lartë Sub-Tropikal. Përshkrimi i përgjithshëm i klimës së tij është i thatë, duke zbritur nga Sub-Humid [mesatarja e shiut mbi 500 mm (20 në) ] përmes Semi-Arid [midis 300 and 500 mm (12 dhe 20 në) ] (duke përqafuar shumicën e Kalaharive pa ujë) dhe Arid [nga 150 to 300 mm (6 deri në 12 në) ] (këto tre rajone janë në brendësi nga skarpata perëndimore) deri në rrafshinën bregdetare Hyper-Aride [më pak se 100 mm (4 në) ]. Maksimumi i temperaturës kufizohet nga lartësia e përgjithshme e të gjithë rajonit: vetëm në jug të largët, për shembull Warmbad, janë maksimale mbi 40 °C (104 °F) të regjistruara.

Në mënyrë tipike, brezi nën-tropikal me presion të lartë, me qiell të shpeshtë të pastër, ofron më shumë se 300 ditë me diell në vit. Ndodhet në skajin jugor të tropikëve; Tropiku i Bricjapit e përgjysmon vendin. Dimri (qershor – gusht) është përgjithësisht i thatë. Të dy stinët me shi ndodhin në verë: sezoni i vogël i shirave midis shtatorit dhe nëntorit, ai i madhi midis shkurtit dhe prillit. Lagështia është e ulët dhe reshjet mesatare variojnë nga pothuajse zero në shkretëtirën bregdetare në më shumë se 600 mm (24 në) në Rripin Caprivi. Reshjet janë shumë të ndryshueshme dhe thatësirat janë të zakonshme. Në verën e vitit 2006/07 reshjet u regjistruan shumë më poshtë se mesatarja vjetore. Në maj 2019, Namibia shpalli një gjendje të jashtëzakonshme në përgjigje të thatësirës, dhe e zgjati atë me 6 muaj të tjerë në tetor 2019.

Moti dhe klima në zonën bregdetare dominohen nga rryma e ftohtë Benguela e Oqeanit Atlantik me rrjedhje veriore, e cila përbën reshje shumë të ulëta ( 50 mm (2 në) në vit ose më pak), mjegull e dendur e shpeshtë dhe temperatura në përgjithësi më të ulëta se në pjesën tjetër të vendit. Në dimër, herë pas here një gjendje e njohur si Bergwind (Gjermanisht për "erën e malit") ose Oosweer ( Afrikanisht për "motin lindor") ndodh, një erë e nxehtë e thatë që fryn nga brendësia në bregdet. Meqenëse zona prapa bregut është një shkretëtirë, këto erëra mund të zhvillohen në stuhi rëre, duke lënë depozita rëre në Oqeanin Atlantik që janë të dukshme në imazhet satelitore.

Zonat e Rrafshnaltës Qendrore dhe Kalahari kanë diapazon të gjerë të temperaturave ditore deri në 30C (54F).

Efundja, përmbytjet sezonale vjetore të pjesëve veriore të vendit, shpesh shkakton jo vetëm dëmtime në infrastrukturë, por edhe humbje jete. Shirat që shkaktojnë këto përmbytje kanë origjinën në Angola, derdhen në pellgun Cuvelai-Etosha të Namibisë dhe mbushin oshanas ( Oshiwambo : fushat e përmbytjes) atje. Përmbytjet më të këqija so far ndodhi në mars 2011 dhe zhvendosi 21,000 njerëz.

Burimet e ujit

Namibia është vendi më i thatë në Afrikën Sub-Sahariane dhe varet kryesisht nga ujërat nëntokësore. Me një reshje mesatare prej rreth 350 mm (14 në) në vit, reshjet më të larta ndodhin në Rripin Caprivi në verilindje (rreth 600 mm (24 në) në vit) dhe zvogëlohet në drejtimin perëndimor dhe jugperëndimor deri në 50 mm (2 në) dhe më pak në vit në bregdet. Lumenjtë e vetëm shumëvjeçarë gjenden në kufijtë kombëtarë me Afrikën e Jugut, Angolën, Zambinë dhe kufirin e shkurtër me Botsvanën në Rripin e Kaprivit. Në brendësi të vendit, ujërat sipërfaqësore disponohen vetëm në muajt e verës kur lumenjtë përmbyten pas reshjeve të jashtëzakonshme. Përndryshe, ujërat sipërfaqësore janë të kufizuara në disa diga të mëdha depozituese që mbajnë dhe bllokojnë këto përmbytje sezonale dhe rrjedhjen e tyre. Aty ku njerëzit nuk jetojnë pranë lumenjve shumëvjeçarë ose nuk përdorin digat e depozitimit, ata varen nga ujërat nëntokësore. Edhe komunitetet e izoluara dhe ato aktivitete ekonomike që ndodhen larg burimeve të mira ujore sipërfaqësore, si minierat, bujqësia dhe turizmi, mund të furnizohen nga ujërat nëntokësore mbi gati 80% të vendit.

Më shumë se 100,000 gropa janë shpuar në Namibi gjatë shekullit të kaluar. Një e treta e këtyre puseve janë shpuar të thatë. Një akuifer i quajtur Ohangwena II, në të dy anët e kufirit Angola-Namibi, u zbulua në vitin 2012. Është vlerësuar të jetë në gjendje të furnizojë një popullsi prej 800,000 njerëz në Veri për 400 vjet, me normën aktuale (2018) të konsumit. Ekspertët vlerësojnë se Namibia ka 7,720 cubic kilometres (1,850 cu mi) të ujërave nëntokësore.

Sipas African Folder, një projekt i trajtimit të ujërave të zeza në ujë në Namibi jo vetëm që u siguron qytetarëve ujë të pijshëm të sigurt, por gjithashtu rrit produktivitetin me 6% në vit. Të gjithë ndotësit dhe papastërtitë hiqen duke përdorur teknologjinë më të fundit "multi-barriere", e cila përfshin klorinimin e mbetur, trajtimin e ozonit dhe filtrimin ultra membranor. Metodat strikte të bio-monitorimit përdoren gjithashtu gjatë gjithë procesit për të siguruar ujë të pijshëm me cilësi të lartë dhe të sigurt.

Më 8 qershor 2023, Namibia u bë vendi i parë i Afrikës Jugore dhe vendi i tetë në Afrikë që aderoi në Konventën për Mbrojtjen dhe Përdorimin e Rrjedeve Ujore Ndërkufitare dhe Liqeneve Ndërkombëtare (Konventa e Ujit të OKB-së).

Mali Quivertree , Bushveld

Ruajtja komunale e jetës së egër

Namibia është një nga vendet e pakta në botë që trajton në mënyrë specifike ruajtjen dhe mbrojtjen e burimeve natyrore në kushtetutën e saj. Neni 95 thotë, "Shteti do të promovojë dhe ruajë në mënyrë aktive mirëqenien e njerëzve duke miratuar politika ndërkombëtare që synojnë si më poshtë: mirëmbajtjen e ekosistemeve, proceset thelbësore ekologjike dhe diversitetin biologjik të Namibisë, dhe përdorimin e burimeve natyrore të gjalla mbi një bazë të qëndrueshme. për të mirën e të gjithë Namibianëve, të tashëm dhe të ardhshëm".

Në vitin 1993, qeveria e sapoformuar e Namibisë mori fonde nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) nëpërmjet projektit të saj Living in a Finite Environment (LIFE). Ministria e Mjedisit dhe Turizmit, me mbështetjen financiare nga organizata të tilla si USAID, Endangered Wildlife Trust, WWF dhe Fondi i Ambasadorit Kanadez, së bashku formojnë një strukturë mbështetëse për Menaxhimin e Burimeve Natyrore të Bazuar në Komunitet (CBNRM). Qëllimi kryesor i projektit është të promovojë menaxhimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore duke u dhënë komuniteteve lokale të drejta për menaxhimin e kafshëve të egra dhe turizmin.

Qeveria dhe politika

Tintenpalast , qendra e qeverisë së Namibisë

Namibia është një republikë demokratike përfaqësuese unitare gjysmë-presidenciale . Presidenti i Namibisë zgjidhet për një mandat pesë-vjeçar dhe është njëkohësisht kreu i shtetit dhe kreu i qeverisë . Të gjithë anëtarët e qeverisë janë individualisht dhe kolektivisht përgjegjës ndaj legjislativit.

Kushtetuta e Namibisë përshkruan si më poshtë organet e qeverisë së vendit:

• Ekzekutivi: Pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Presidenti dhe Qeveria .
• Legjislativi: Namibia ka një Parlament dydhomësh me Asamblenë Kombëtare si dhomë të ulët dhe Këshillin Kombëtar si dhomën e sipërme .
• Gjyqësori : Namibia ka një sistem gjykatash që interpretojnë dhe zbatojnë ligjin në emër të shtetit.

Ndërsa kushtetuta parashikonte një sistem shumëpartiak për qeverinë e Namibisë, partia SWAPO ka qenë dominuese që nga pavarësia në 1990.

Marrëdhëniet me jashtë

Presidenti Namibian Hage Geingob (me xhaketë gri të çelur) me liderët afrikanë dhe presidentin rus Vladimir Putin në Samitin Rusi-Afrikë në Soçi, 24 tetor 2019

Namibia ka një politikë të jashtme kryesisht të pavarur, me lidhje të vazhdueshme me shtetet që ndihmuan luftën për pavarësi, duke përfshirë Kubën . Me një ushtri të vogël dhe një ekonomi të brishtë, shqetësimi kryesor i politikës së jashtme të qeverisë Namibiane është zhvillimi i lidhjeve të forta brenda rajonit të Afrikës Jugore. Një anëtare dinamike e Komunitetit të Zhvillimit të Afrikës Jugore, Namibia është një avokate e zëshme për një integrim më të madh rajonal. Ajo u bë anëtari i 160-të i OKB-së më 23 prill 1990. Me pavarësinë e saj u bë anëtari i 50-të i Komonuelthit të Kombeve.

Ushtria

Në fillim të vitit 2020, Indeksi Global i Fuqisë së Zjarrit (GFP) raportoi se ushtria e Namibisë renditet si një nga më të dobëtat në botë, në vendin e 126-të nga 137 vende. Midis 34 vendeve afrikane, Namibia renditet gjithashtu dobët në pozitën e 28-të. Pavarësisht kësaj, shpenzimet e qeverisë për Ministrinë e Mbrojtjes ishin 5,885 milionë N$ (një rënie prej 1.2% nga viti i kaluar financiar). Me afro 6 miliardë dollarë namibianë (411 milionë dollarë amerikanë në 2021), Ministria e Mbrojtjes merr shumën e katërt më të lartë të parave nga qeveria për ministri.

Namibia nuk ka asnjë armik në rajon, megjithëse ka qenë e përfshirë në mosmarrëveshje të ndryshme në lidhje me kufijtë dhe planet e ndërtimit.

Kushtetuta e Namibisë përcakton rolin e ushtrisë si " mbrojtje e territorit dhe interesave kombëtare". Namibia formoi Forcën e Mbrojtjes Namibiane (NDF), e përbërë nga ish-armiqtë në një luftë 23-vjeçare me : Ushtria Çlirimtare Popullore e Namibisë (PLAN) dhe Forca Territoriale e Afrikës Jugperëndimore ( SWATF ). Britanikët formuluan planin për integrimin e këtyre forcave dhe filluan stërvitjen e NDF, e cila përbëhet nga një shtab i vogël dhe pesë batalione.

Batalioni i këmbësorisë Kenyan i Grupit të Ndihmës Tranzicionale të Kombeve të Bashkuara (UNTAG) mbeti në Namibi për tre muaj pas pavarësisë për të ndihmuar në trajnimin e NDF-së dhe për të stabilizuar veriun. Sipas Ministrisë së Mbrojtjes Namibiane, regjistrimet e burrave dhe grave nuk do të jenë më shumë se 7,500.

Në vitin 2017, Namibia nënshkroi traktatin e OKB-së për ndalimin e armëve bërthamore .

Ndarjet administrative

Regjionet e Namibisë

Namibia është e ndarë në 14 rajone të cilat janë të ndara në 121 zona elektorale. Ndarja administrative e Namibisë paraqitet nga Komisionet e Kufizimit dhe pranohet ose refuzohet nga Asambleja Kombëtare . Që nga themelimi shtetëror katër Komisione të Kufizimit kanë kryer punën e tyre, i fundit në vitin 2013 nën kryesimin e gjyqtarit Alfred Siboleka.

Këshilltarët e qarkut zgjidhen drejtpërdrejt me votim të fshehtë (zgjedhje rajonale) nga banorët e zonave të tyre zgjedhore.

Autoritetet lokale në Namibi mund të jenë në formën e bashkive (ose komunat e pjesës 1 ose të pjesës 2), këshillave të qytetit ose fshatrave.

Të drejtat e njeriut

Namibia konsiderohet si një nga vendet më të lira dhe më demokratike në Afrikë, me një qeveri që ruan dhe mbron të drejtat dhe liritë themelore të njeriut. Megjithatë, çështje të rëndësishme përfshijnë - Korrupsionin e Qeverisë dhe Mbipopullimin e Burgjeve. Gjithashtu, refugjatëve nuk u lejohet lëvizja e lirë.

Ligji nuk zbatohet, por aktet homoseksuale janë të paligjshme në Namibi. Diskriminimi, si dhe intoleranca, ndaj personave LGBT janë të përhapura. Disa zyrtarë të qeverisë Namibiane dhe figura të profilit të lartë, si Avokati i Popullit i Namibisë, John Walters dhe Zonja e Parë Monica Geingos, kanë bërë thirrje që sodomia dhe homoseksualiteti të dekriminalizohen dhe janë në favor të të drejtave LGBT .

Në nëntor 2018, u raportua se 32% e grave të moshës 15-49 vjeç kanë përjetuar dhunë dhe abuzim në familje nga bashkëshortët/partnerët e tyre dhe 29.5% e meshkujve besojnë se abuzimi fizik ndaj gruas/partnerit të tyre është i pranueshëm. Kushtetuta Namibiane garanton të drejtat, liritë dhe trajtimin e barabartë të grave në Namibi dhe SWAPO, partia në pushtet në Namibi, ka miratuar një "sistem zebra", i cili siguron një ekuilibër të drejtë të të dy gjinive në qeveri dhe përfaqësim të barabartë të grave në qeverinë Namibiane.

Ekonomia

Artikulli kryesor: Ekonomia e Namibisë

Zhvillimi historik i PBB-së për frymë në vendet e Afrikës Jugore, që nga viti 1950

Në qendër të Windhoek

Ekonomia e Namibisë është e lidhur ngushtë me atë të Afrikës së Jugut për shkak të historisë së tyre të përbashkët. Sektorët më të mëdhenj ekonomikë janë minierat (10.4% e prodhimit të brendshëm bruto në 2009), bujqësia (5.0%), prodhimi (13.5%) dhe turizmi (14.5%).

Namibia ka një sektor bankar shumë të zhvilluar me infrastruktura moderne, të tilla si bankat në internet dhe bankat me celular. Banka e Namibisë (BoN) është banka qendrore e Namibisë përgjegjëse për kryerjen e të gjitha funksioneve të tjera që zakonisht kryhen nga një bankë qendrore. Ekzistojnë pesë banka komerciale të autorizuara nga BoN në Namibi: Bank Windhoek, First National Bank, Nedbank, Standard Bank dhe Small and Medium Enterprises Bank. Ekonomia e Namibisë karakterizohet nga një ndarje midis ekonomive formale dhe joformale, e cila është rënduar pjesërisht nga trashëgimia e planifikimit hapësinor të aparteidit.

Sipas Raportit të Sondazhit të Fuqisë Punëtore të Namibisë 2012, të kryer nga Agjencia e Statistikave të Namibisë, shkalla e papunësisë në vend është 27.4%. "Papunësia e rreptë" (njerëzit që kërkojnë në mënyrë aktive një punë me kohë të plotë) qëndroi në 20.2% në 2000, 21.9% në 2004 dhe u rrit në 29.4% në 2008. Sipas një përkufizimi më të gjerë (duke përfshirë njerëzit që kanë hequr dorë nga kërkimi për punë), papunësia u rrit në 36.7% në 2004. Ky vlerësim i konsideron njerëzit në ekonominë informale si të punësuar. Ministri i Punës dhe Mirëqenies Sociale Immanuel Ngatjizeko vlerësoi studimin e vitit 2008 si "lart më superior në shtrirje dhe cilësi ndaj çdo që ka qenë i disponueshëm më parë", por metodologjia e tij gjithashtu ka marrë kritika.

Në vitin 2004 u miratua një akt pune për të mbrojtur njerëzit nga diskriminimi i punës që rrjedh nga shtatzënia dhe statusi i HIV/AIDS. Në fillim të vitit 2010, bordi qeveritar i tenderit njoftoi se "tani e tutje 100 për qind e gjithë punës së pakualifikuar dhe gjysmë të kualifikuar duhet të merret, pa përjashtim, nga brenda Namibisë".

Në vitin 2013, ofruesi global i lajmeve të biznesit dhe financiar, Bloomberg, e emëroi Namibinë ekonominë më të mirë të tregut në zhvillim në Afrikë dhe të 13-tën më të mirën në botë. Vetëm katër vende afrikane u renditën në listën e 20 tregjeve më të mira në zhvillim në numrin e marsit 2013 të revistës Bloomberg Markets, dhe Namibia u vlerësua përpara Marokut (19), Afrikës së Jugut (15) dhe Zambisë (14). Në mbarë botën, Namibia gjithashtu u paraqit më mirë se Hungaria, Brazili dhe Meksika. Revista Bloomberg Markets renditi 20 më të mirat bazuar në më shumë se një duzinë kriteresh. Të dhënat erdhën nga statistikat e vetë tregut financiar të Bloomberg, parashikimet e FMN-së dhe Banka Botërore. Vendet u vlerësuan gjithashtu në fushat me interes të veçantë për investitorët e huaj: lehtësia e të bërit biznes, niveli i perceptuar i korrupsionit dhe liria ekonomike. Për të tërhequr investime të huaja, qeveria ka bërë përmirësime në reduktimin e burokracisë si rezultat i rregulloreve të tepërta të qeverisë, duke e bërë Namibinë një nga vendet më pak burokratike për të bërë biznes në rajon. Pagesat e lehtësimit kërkohen herë pas here nga doganat për shkak të procedurave të rënda dhe të kushtueshme doganore. Namibia klasifikohet gjithashtu si një vend me të ardhura të larta të mesme nga Banka Botërore, dhe renditet e 87-ta nga 185 ekonomitë për sa i përket lehtësisë së të bërit biznes.

Kostoja e jetesës në Namibi është relativisht e lartë sepse shumica e mallrave, përfshirë drithërat, duhet të importohen. Kryeqyteti i saj, Windhoek, është vendi i 150-të më i shtrenjtë në botë për të jetuar emigrantët.

Taksimi në Namibi përfshin tatimin mbi të ardhurat personale, i cili zbatohet për të ardhurat totale të tatueshme të një individi. Të gjithë individët tatohen me norma marxhinale progresive mbi një sërë grupesh të ardhurash. Tatimi mbi vlerën e shtuar (TVSH) është i zbatueshëm për shumicën e mallrave dhe shërbimeve.

B2 midis Swakopmund dhe Walvis Bay, Namibi

Pavarësisht natyrës së largët të pjesës më të madhe të vendit, Namibia ka porte detare, aeroporte, autostrada dhe hekurudha (me diametër të ngushtë). Ajo kërkon të bëhet një qendër transporti rajonale; ka një port të rëndësishëm detar dhe disa fqinjë pa dalje në det. Rrafshnalta Qendrore tashmë shërben si një korridor transporti nga veriu më i dendur i populluar në Afrikën e Jugut, burimi i katër të pestat e importeve të Namibisë.

Agrokultura

Welcoming sign of the Burgsdorf farm in Hardap

Rreth gjysma e popullsisë varet nga bujqësia (kryesisht bujqësia e jetesës ) për jetesën e saj, por Namibia duhet të importojë ende një pjesë të ushqimit të saj. Megjithëse PBB-ja për frymë është pesëfishi i PBB-së për frymë të vendeve më të varfra të Afrikës, shumica e njerëzve të Namibisë jetojnë në zonat rurale dhe kanë një mënyrë jetese. Namibia ka një nga normat më të larta të pabarazisë së të ardhurave në botë, pjesërisht për shkak të faktit se ka një ekonomi urbane dhe një ekonomi më rurale pa para. Kështu, shifrat e pabarazisë marrin parasysh njerëzit që nuk mbështeten në ekonominë formale për mbijetesën e tyre. Edhe pse toka e punueshme përbën <1% të Namibisë, (rreth 0,97%), gati gjysma e popullsisë është e punësuar në bujqësi.

Rreth 4,000 fermerë komercialë zotërojnë pothuajse gjysmën e tokës së punueshme të Namibisë. Mbretëria e Bashkuar ofroi rreth 180,000 dollarë në 2004 për të ndihmuar në financimin e procesit të reformës së tokës në Namibi, pasi Namibia planifikon të fillojë shpronësimin e tokës nga fermerët e bardhë për të rivendosur namibianët zezakë pa tokë. Gjermania ka ofruar 1.1 miliardë euro në vitin 2021 gjatë 30 viteve si dëmshpërblime për gjenocidet në fillim të shekullit të 20-të, por paratë do të shkojnë për infrastrukturën, kujdesin shëndetësor dhe programet e trajnimit dhe jo për reformën e tokës.

Është arritur një marrëveshje për privatizimin e disa ndërmarrjeve të tjera në vitet e ardhshme, me shpresën se kjo do të stimulojë investimet e huaja shumë të nevojshme, por riinvestimi i kapitalit të përftuar nga mjedisi ka penguar të ardhurat për frymë të Namibisë. Një nga zonat me rritje më të shpejtë të zhvillimit ekonomik në Namibi është rritja e ruajtjes së kafshëve të egra . Këto janë veçanërisht të rëndësishme për popullsinë rurale, përgjithësisht të papunë.

Minierat dhe energjia elektrike

Duke siguruar 25% të të ardhurave të Namibisë, minierat janë kontribuesi i vetëm më i rëndësishëm në ekonomi. Namibia është eksportuesi i katërt më i madh i mineraleve pa lëndë djegëse në Afrikë dhe ishte prodhuesi i katërt më i madh në botë i uraniumit . Ka pasur investime të konsiderueshme në minierat e uraniumit dhe Namibia planifikoi të bëhej eksportuesi më i madh i uraniumit deri në vitin 2015. Sidoqoftë, që nga viti 2019, Namibia vazhdoi të prodhonte 750 ton uranium në vit duke e bërë atë një eksportues më të vogël se mesatarja në tregun konkurrues botëror. Depozitat e pasura të diamanteve aluviale e bëjnë Namibinë një burim kryesor për diamante me cilësi të çmuar. Ndërsa Namibia është e njohur kryesisht për depozitat e saj të diamantit të çmuar dhe uraniumit, një sërë mineralesh të tjera nxirren në mënyrë industriale si plumbi, tungsteni, ari, kallaji, fluospari, mangani, mermeri, bakri dhe zinku . Në Oqeanin Atlantik ka depozita gazi në det të hapur që janë planifikuar të nxirren në të ardhmen. Sipas "The Diamond Investigation", një libër për tregun global të diamanteve, nga viti 1978, De Beers, kompania më e madhe e diamanteve, bleu pjesën më të madhe të diamanteve Namibiane dhe do të vazhdonte ta bënte këtë, sepse "çfarëdo qeverie që të vinte në pushtet ata do të duhen këto të ardhura për të mbijetuar”.

Tensioni i furnizimit të brendshëm është 220 V AC. Energjia elektrike prodhohet kryesisht nga termocentralet dhe hidrocentralet. Metodat jo-konvencionale të prodhimit të energjisë elektrike gjithashtu luajnë një rol. E inkurajuar nga depozitat e pasura të uraniumit, në vitin 2010 qeveria Namibiane planifikoi të ngrejë stacionin e saj të parë të energjisë bërthamore deri në vitin 2018. Pasurimi i uraniumit ishte parashikuar gjithashtu të bëhej në nivel lokal.

Diamantet

Megjithëse pjesa më e madhe e furnizimit me diamant në botë vjen nga ato që quhen diamante të gjakut afrikanë, Namibia ka arritur të zhvillojë një industri të minierave të diamanteve kryesisht pa llojet e konflikteve, zhvatjeve dhe vrasjeve që kanë pllakosur shumë kombe të tjera afrikane me miniera diamanti. Kjo i është atribuar dinamikës politike, institucioneve ekonomike, ankesave, gjeografisë politike dhe efekteve të lagjeve dhe është rezultat i një marrëveshjeje të përbashkët midis qeverisë dhe De Beers që ka çuar në një bazë të tatueshme, duke forcuar institucionet shtetërore.

Nafta dhe gazi natyror

Vlerësimet e përditësuara në vitin 2022 sugjerojnë se dy puse eksplorimi në pellgun detar të Orange mund të mbajnë respektivisht 2 dhe 3 miliardë fuçi naftë. Të ardhurat e pritshme mund të transformojnë ekonominë e brendshme të Namibisë dhe të lehtësojnë qëllimet e zhvillimit të qëndrueshëm.

Turizmi

Artikulli kryesor: Turizmi në Namibi

Një shembull i kafshëve të egra Namibiane, zebra e fushave, është një nga fokuset e turizmit.

Turizmi është një kontribuues i madh (14.5%) në PBB-në e Namibisë, duke krijuar dhjetëra mijëra vende pune (18.2% të të gjithë punësimit) drejtpërdrejt ose indirekt dhe duke shërbyer mbi një milion turistë në vit. Vendi është një destinacion kryesor në Afrikë dhe është i njohur për ekoturizmin, i cili përmban jetën e egër të gjerë të Namibisë .

Ka shumë shtëpiza dhe rezerva për të akomoduar ekoturistët. Sporti dhe gjuetia e trofeve është gjithashtu një komponent i madh dhe në rritje i ekonomisë Namibiane, duke zënë 14% të turizmit total në vitin 2000, ose 19.6 milion dollarë amerikanë, me Namibinë që mburret me specie të shumta të kërkuara nga gjuetarët ndërkombëtarë të sportit.

Përveç kësaj, sportet ekstreme të tilla si sandboarding, skydiving dhe 4x4ing janë bërë të njohura, dhe shumë qytete kanë kompani që ofrojnë turne.Vendet përfshijnë kryeqytetin Windhoek, Caprivi Strip, Fish River Canyon, Sossusvlei, Skeleton Coast Park, Sesriem, Etosha Pan dhe qytetet bregdetare të Swakopmund, Walvis Bay dhe Lüderitz .

Windhoek luan një rol shumë të rëndësishëm në turizmin e Namibisë për shkak të vendndodhjes qendrore dhe afërsisë me Aeroportin Ndërkombëtar Hosea Kutako . Sipas Sondazhit të Daljes së Turizmit në Namibi, i cili u prodhua nga Korporata e Sfidës së Mijëvjeçarit për Drejtorinë Namibiane të Turizmit, 56% e të gjithë turistëve që vizituan Namibinë në 2012–13 vizituan Windhoek. Shumë nga parashtetëroret dhe organet qeverisëse të lidhura me turizmin e Namibisë, si Namibia Wildlife Resorts dhe Bordi i Turizmit të Namibisë, si dhe shoqatat tregtare të lidhura me turizmin e Namibisë, si Shoqata e Mikpritjes së Namibisë, kanë selinë në Windhoek. Ka gjithashtu një numër hotelesh të shquar në Windhoek, si Windhoek Country Club Resort, dhe disa zinxhirë hotelesh ndërkombëtare, të tilla si Hilton Hotels and Resorts .

Organi kryesor qeverisës i Namibisë lidhur me turizmin, Bordi i Turizmit të Namibisë (NTB), u krijua me një Akt Parlamenti: Akti i Bordit të Turizmit të Namibisë, 2000 (Akti 21 i 2000). Objektivat e saj kryesore janë të rregullojë industrinë e turizmit dhe të tregtojë Namibinë si një destinacion turistik. Ekzistojnë gjithashtu një numër shoqatash tregtare që përfaqësojnë sektorin e turizmit në Namibi, të tilla si Federata e Shoqatave të Turizmit të Namibisë (organi ombrellë për të gjitha shoqatat e turizmit në Namibi), Shoqata e Mikpritjes së Namibisë, Shoqata e Agjentëve të Udhëtimit Namibian, Makina Shoqata e Qirasë e Namibisë dhe Shoqata Turistike dhe Safari e Namibisë.

Furnizimi me ujë dhe kanalizimet

Furnizuesi i vetëm i ujit me shumicë në Namibi është NamWater, i cili ua shet atë bashkive përkatëse, të cilat nga ana e tyre e dorëzojnë atë përmes rrjeteve të tyre të rrjetit. Në zonat rurale, për furnizimin me ujë të pijshëm ngarkohet Drejtoria e Ujësjellësit Rural në Ministrinë e Bujqësisë, Ujërave dhe Pyjeve.

OKB-ja vlerësoi në 2011 se Namibia ka përmirësuar ndjeshëm rrjetin e saj të aksesit të ujit që nga pavarësia në 1990. Megjithatë, një pjesë e madhe e popullsisë nuk mund t'i përdorë këto burime për shkak të kostos jashtëzakonisht të lartë të konsumit dhe distancës së gjatë midis vendbanimeve dhe pikave të ujit në zonat rurale. Si rezultat, shumë Namibianë preferojnë puset tradicionale mbi pikat e disponueshme të ujit larg.

Krahasuar me përpjekjet e bëra për të përmirësuar aksesin në ujë të sigurt, Namibia ka mbetur prapa në ofrimin e kanalizimeve adekuate. Këtu përfshihen 298 shkolla që nuk kanë tualete. Mbi 50% e vdekjeve të fëmijëve lidhen me mungesën e ujit, kanalizimeve ose higjienës; 23% janë vetëm për shkak të diarresë. OKB-ja ka identifikuar një "krizë sanitare" në vend.

Përveç banesave për familjet e klasës së lartë dhe të mesme, kanalizimi është i pamjaftueshëm në shumicën e zonave të banuara. Tualetet private me ujë janë shumë të shtrenjta për pothuajse të gjithë banorët e fshatrave për shkak të konsumit të ujit dhe kostos së instalimit. Si rezultat, aksesi në përmirësimin e kanalizimeve nuk është rritur shumë që nga pavarësia: në zonat rurale të Namibisë 13% e popullsisë kishte më shumë se sanitare bazë, nga 8% në 1990. Shumë prej banorëve të Namibisë duhet të përdorin "tualetet fluturuese", qese plastike për të defekuar, të cilat pas përdorimit hidhen në shkurre. Përdorimi i zonave të hapura afër tokës së banimit për urinim dhe jashtëqitje është shumë i zakonshëm dhe është identifikuar si një rrezik i madh për shëndetin .

Demografia

Artikulli kryesor: Demografia e Namibisë

Dendësia e popullsisë në Namibi sipas rajoneve (regjistrimi 2011)

Namibia ka dendësinë e dytë më të ulët të popullsisë nga çdo vend sovran, pas Mongolisë . Në vitin 2017 kishte mesatarisht 3.08 persona për km ². Shkalla totale e lindshmërisë në vitin 2015 ishte 3.47 fëmijë për grua sipas OKB-së.

Grupet etnike

Shumica e popullsisë Namibiane është me origjinë Bantu -folëse - kryesisht nga etnia Ovambo, e cila përbën rreth gjysmën e popullsisë - që banon kryesisht në veri të vendit, megjithëse shumë prej tyre tani banojnë në qytete në të gjithë Namibinë. Grupe të tjera etnike janë njerëzit Herero dhe Himba, të cilët flasin gjuhën e lidhur Herero, dhe Damara, të cilët, si Nama, flasin Khoekhoe .

Përveç shumicës Bantu, ka grupe të mëdha Khoisan (si Nama dhe San ), të cilët janë pasardhës të banorëve origjinalë të Afrikës Jugore. Vendi gjithashtu përmban disa pasardhës të refugjatëve nga Angola . Ekzistojnë gjithashtu dy grupe më të vogla njerëzish me origjinë të përzier racore, të quajtur " Të ngjyrosur " dhe " Baster ", të cilët së bashku përbëjnë 8.0% (me Ngjyrët që i tejkalojnë basters dy me një). Ka një pakicë të konsiderueshme kineze në Namibi ; ai ishte 40,000 në 2006.

Njerëzit Himba në Namibinë veriore

Të bardhët (që janë kryesisht me origjinë afrikane, gjermane, britanike dhe portugeze ) përbëjnë midis 4.0 dhe 7.0% të popullsisë. Megjithëse përqindja e tyre e popullsisë u ul pas pavarësisë për shkak të emigrimit dhe niveleve më të ulëta të lindjeve, ata ende përbëjnë popullsinë e dytë më të madhe të prejardhjes evropiane, si në përqindje ashtu edhe në numrin aktual, në Afrikën Sub-Sahariane (pas Afrikës së Jugut). Shumica e të bardhëve namibianë dhe pothuajse të gjithë ata që janë të racës së përzier flasin afrikanisht dhe ndajnë origjinë, kulturë dhe fe të ngjashme me popullsinë e bardhë dhe me ngjyrë të Afrikës së Jugut. Një pakicë e madhe e të bardhëve (rreth 30,000) e gjurmojnë origjinën e tyre familjare që nga kolonët gjermanë që kolonizuan Namibinë përpara pushtimit të Afrikës së Jugut gjatë Luftës së Parë Botërore, dhe ata mbajnë institucione kulturore dhe arsimore gjermane. Pothuajse të gjithë kolonët portugez erdhën në vend nga ish- kolonia portugeze e Angolës. Regjistrimi i vitit 1960 raportoi 526,004 persona në atë që ishte atëherë Afrika Jugperëndimore, duke përfshirë 73,464 të bardhë (14%).

Fëmijë afrikanë në Namibi

Regjistrimet

Namibia kryen një regjistrim çdo dhjetë vjet. Pas pavarësisë, Regjistrimi i parë i Popullsisë dhe Banesave u krye në vitin 1991; raunde të mëtejshme pasuan në 2001 dhe 2011. Metoda e mbledhjes së të dhënave është që të numërohet çdo person rezident në Namibi në natën e referencës së regjistrimit, kudo që të ndodhë. Kjo quhet metoda de facto . Për qëllime regjistrimi, vendi është i ndarë në 4042 zona regjistrimi . Këto zona nuk mbivendosen me kufijtë e zonave zgjedhore për të marrë të dhëna të besueshme edhe për qëllime zgjedhore.

Regjistrimi i Popullsisë dhe Banesave 2011 numëronte 2,113,077 banorë. Ndërmjet viteve 2001 dhe 2011 rritja vjetore e popullsisë ishte 1.4%, nga 2.6% në periudhën dhjetëvjeçare të mëparshme.

Vendbanimet urbane

Namibia ka 13 qytete, të qeverisura nga bashkitë dhe 26 qytete, të qeverisura nga këshillat e qytetit. Kryeqyteti Windhoek është deri tani vendbanimi më i madh urban në Namibi.

Largest cities or towns in Namibia Sipas Censusit të vitit 2011
	Rank		Region	Pop.
Windhoek Rundu	1	Windhoek	Khomas	325,858	Walvis Bay Swakopmund
	2	Rundu	Kavango East	63,431
	3	Walvis Bay	Erongo	62,096
	4	Swakopmund	Erongo	44,725
	5	Oshakati	Oshana	36,541
	6	Rehoboth	Hardap	28,843
	7	Katima Mulilo	Zambezi	28,362
	8	Otjiwarongo	Otjozondjupa	28,249
	9	Ondangwa	Oshana	22,822
	10	Okahandja	Otjozondjupa	22,639

Religjioni

Kisha Luterane në Swakopmund

Komuniteti i krishterë përbën 80%–90% të popullsisë së Namibisë, me të paktën 75% protestantë, nga të cilët të paktën 50% janë luteranë . Luteranët janë grupi më i madh fetar, një trashëgimi e punës misionare gjermane dhe finlandeze gjatë kohërave koloniale të vendit. 10%–20% e popullsisë kanë besime indigjene .

Aktivitetet misionare gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 19-të rezultuan në konvertimin e shumë Namibias në krishterim. Sot shumica e të krishterëve janë luteranë, por ka gjithashtu katolikë romakë, metodistë, anglikane, episkopalë metodistë afrikanë, të reformuar holandezë, shenjtorë të ditëve të mëvonshme dhe Dëshmitarë të Jehovait .

Islami në Namibi është abonuar nga rreth 9,000 njerëz, shumë prej tyre Nama. Namibia është shtëpia e një komuniteti të vogël hebre me rreth 100 njerëz.

Gjuhët

Gjuhët në Namibi
Gjuhët			percent
Oshiwambo			48.9%
Khoekhoegowab			11.3%
Afrikane			10.4%
Otjiherero			8.6%
RuKwangali			8.5%
siLozi			4.8%
Anglisht			3.4%
Gjermanisht			0.9%
San			0.8%
Setswana			0.3%
Të tjera Afrikane			1.2%
Të tjera Evropiane			0.7%
Aziatike			0.1%

Deri në vitin 1990, anglishtja, gjermanishtja dhe afrikanishtja ishin gjuhë zyrtare. Shumë kohë përpara pavarësisë së Namibisë nga Afrika e Jugut, SWAPO ishte i mendimit se vendi duhet të bëhej zyrtarisht njëgjuhësh, duke zgjedhur këtë qasje në kontrast me atë të fqinjit të saj Afrikën e Jugut (e cila u dha të 11 gjuhëve të saj kryesore statusin zyrtar), të cilën e shihte si "një politikë e qëllimshme e fragmentimit etnolinguistik". Rrjedhimisht, SWAPO themeloi anglishten si gjuhën e vetme zyrtare të Namibisë, megjithëse vetëm rreth 3% e popullsisë e flet atë si gjuhë amtare. Zbatimi i tij është i fokusuar në shërbimin civil, arsim dhe sistemin e transmetimit, veçanërisht transmetuesin shtetëror NBC. Disa gjuhë të tjera kanë marrë njohje gjysmë zyrtare duke u lejuar si mjet mësimi në shkollat fillore. Shkollat private pritet të ndjekin të njëjtën politikë si shkollat shtetërore dhe “Gjuha angleze” është lëndë e detyrueshme. Disa kritikë argumentojnë se, si në shoqëritë e tjera postkoloniale afrikane, shtytja për mësimdhënie dhe politika njëgjuhëshe ka rezultuar në një shkallë të lartë të braktisjes së shkollës dhe të individëve, kompetenca akademike e të cilëve në çdo gjuhë është e ulët.

Sipas regjistrimit të vitit 2011, gjuhët më të zakonshme janë Oshiwambo (gjuha më e folur për 49% të familjeve), Khoekhoegowab (11.3%), Afrikanisht (10.4%), RuKwangali (9%) dhe Otjiherero (9% ). Gjuha kombëtare më e kuptuar gjerësisht është gjuha afrikane, gjuha lingua franca e vendit. Si gjuha afrikanase dhe ajo angleze përdoren kryesisht si gjuhë e dytë e rezervuar për komunikim publik. Një listë e plotë e gjuhëve sipas regjistrimit të vitit 2011 është 48.9% Oshiwambo, 11.3% Khoekhoegowab, 10.4% Afrikane, 8.6% Otjiherero, 8.5% RuKwangali, 4.8% siLozi, 3.8% Gjuhë Angleze, 3.8% Gjuhë të tjera, Afrikane, 01. % San, 0,7% Gjuhë të tjera Evropiane, 0,3% Setswana dhe 0,1% gjuhë aziatike .

Shumica e popullsisë së bardhë flet afrikanisht ose gjermanisht. Më shumë se një shekull pas përfundimit të epokës koloniale gjermane, gjermanishtja vazhdon të luajë një rol si gjuhë tregtare. Afrikanisht flitet nga 60% e komunitetit të bardhë, gjermanisht nga 32%, anglisht nga 7% dhe portugalisht nga 4-5%. Afërsia gjeografike me Angolën portugeze-folëse shpjegon numrin relativisht të lartë të folësve portugez ; në vitin 2011 këto llogariteshin në 100,000.

Shëndetsia

Jetëgjatësia në lindje vlerësohet të jetë 64 vjet në vitin 2017 – ndër më të ulëtat në botë.

Namibia nisi një Program Kombëtar të Zgjerimit të Shëndetit në 2012 duke vendosur 1,800 (2015) nga një tavan total prej 4,800 punonjësish të ekstensionit shëndetësor të trajnuar për gjashtë muaj në aktivitetet shëndetësore të komunitetit duke përfshirë ndihmën e parë, promovimin e shëndetit për parandalimin e sëmundjeve, vlerësimin dhe këshillimin ushqimor, ujin praktikat sanitare dhe higjienike, testimi i HIV-it dhe trajtimi antiretroviral i bazuar në komunitet.

Namibia përballet me një barrë sëmundjesh jo të transmetueshme. Anketa Demografike dhe Shëndetësore (2013) përmbledh gjetjet mbi presionin e lartë të gjakut, hipertensionin, diabetin dhe obezitetin:

• Ndër të anketuarit e kualifikuar të moshës 35-64 vjeç, më shumë se 4 në 10 gra (44 përqind) dhe burra (45 përqind) kanë presion të lartë të gjakut ose aktualisht po marrin ilaçe për të ulur presionin e gjakut.
• Dyzet e nëntë për qind e grave dhe 61 për qind e burrave nuk janë të vetëdijshëm se kanë presion të lartë të gjakut.
• Dyzet e tre përqind e grave dhe 34 përqind e burrave me hipertension po marrin ilaçe për gjendjen e tyre.
• Vetëm 29 për qind e grave dhe 20 për qind e burrave me hipertension marrin mjekim dhe e kanë presionin e gjakut nën kontroll.
• Gjashtë përqind e femrave dhe 7 përqind e meshkujve janë diabetikë; dmth kanë rritur vlerat e glukozës plazmatike të agjërimit ose raportojnë se po marrin ilaçe për diabetin. Një shtesë prej 7 përqind e grave dhe 6 përqind e burrave janë prediabetikë.
• Gjashtëdhjetë e shtatë përqind e grave dhe 74 përqind e burrave me diabet po marrin ilaçe për të ulur glukozën në gjak.
• Gratë dhe burrat me një indeks të masës trupore më të lartë se normalja (25.0 ose më i lartë) kanë më shumë gjasa të kenë presion të lartë të gjakut dhe nivele të larta të glukozës në gjak.

Përqindja e përllogaritur e HIV në mesin e të rriturve të rinj (15–49) për çdo vend 2011.

  15–50

Epidemia e HIV-it mbetet një çështje e shëndetit publik në Namibi pavarësisht arritjeve të rëndësishme të bëra nga Ministria e Shëndetësisë dhe Shërbimeve Sociale për të zgjeruar shërbimet e trajtimit të HIV-it. Në vitin 2001, llogaritet se kishte rreth 210,000 njerëz që jetonin me HIV/AIDS, dhe numri i vlerësuar i vdekjeve në vitin 2003 ishte 16,000. Sipas raportit të UNAIDS-it të vitit 2011, epidemia në Namibi "duket se po rrafshohet". Ndërsa epidemia e HIV/AIDS ka reduktuar popullsinë në moshë pune, numri i jetimëve është rritur. I takon qeverisë të sigurojë arsim, ushqim, strehim dhe veshje për këta jetimë. Një Anketë Demografike dhe Shëndetësore me një biomarker HIV u përfundua në vitin 2013 dhe shërbeu si anketa e katërt gjithëpërfshirëse në nivel kombëtar për popullsinë dhe shëndetin e kryer në Namibi si pjesë e programit global të Anketave Demografike dhe Shëndetësore (DHS). DHS vëzhgoi karakteristika të rëndësishme që lidhen me epideminë e HIV:

• Në përgjithësi, 26 përqind e meshkujve të moshës 15-49 vjeç dhe 32 përqind e atyre të moshës 50-64 vjeç janë bërë synet. Prevalenca e HIV-it për meshkujt e moshës 15-49 vjeç është më e ulët tek të rrethprerët (8.0 përqind) sesa tek meshkujt e parrethprerë (11.9 përqind). Modeli i prevalencës më të ulët të HIV-it në mesin e meshkujve të synetuar sesa të parrethprerë është vërejtur në shumicën e karakteristikave të sfondit. Për çdo grupmoshë, meshkujt e synetuar kanë prevalencë më të ulët të HIV-it sesa ata që nuk janë bërë synet; diferenca është veçanërisht e theksuar për meshkujt e moshës 35–39 dhe 45–49 vjeç (11,7 pikë përqindje secili). Diferenca në prevalencën e HIV-it midis burrave të parrethprerë dhe atyre të synetuar është më e madhe në mesin e burrave urban sesa në zonat rurale (5.2 pikë përqindje kundrejt 2.1 pikë përqindje).
• Prevalenca e HIV-it në mesin e të anketuarve të moshës 15-49 vjeç është 16.9 përqind për femrat dhe 10.9 përqind për meshkujt. Shkalla e prevalencës së HIV midis grave dhe burrave të moshës 50-64 vjeç është e ngjashme (16.7 përqind dhe 16.0 përqind, respektivisht).
• Prevalenca e HIV-it arrin kulmin në grupmoshën 35-39 vjeç si për gratë ashtu edhe për burrat (30.9 përqind dhe 22.6 përqind, respektivisht). Është më e ulëta në mesin e të anketuarve të moshës 15-24 vjeç (2,5-6,4 përqind për femrat dhe 2,0-3,4 përqind për meshkujt).
• Ndër të anketuarit e moshës 15-49 vjeç, prevalenca e HIV-it është më e larta për gratë dhe burrat në Zambezi (30.9 përqind dhe 15.9 përqind, respektivisht) dhe më e ulëta për gratë në Omaheke (6.9 përqind) dhe burrat në Ohangwena (6.6 përqind).
• Në 76.4 përqind të 1007 çifteve që bashkëjetojnë të cilët u testuan për HIV në NDHS 2013, të dy partnerët ishin HIV negativ; në 10.1 përqind të çifteve, të dy partnerët ishin HIV pozitiv; dhe 13.5 përqind e çifteve ishin të papajtueshëm (d.m.th., njëri partner ishte i infektuar me HIV dhe tjetri jo).

Që nga viti 2015, Ministria e Shëndetësisë dhe Shërbimeve Sociale dhe UNAIDS hartuan një Raport Progresi në të cilin UNAIDS parashikonte prevalencën e HIV-it midis 15-49-vjeçarëve në 13,3% [12,2-14,5%] dhe rreth 210,000 [200,000-230,00] që jetojnë. me HIV.

Problemi i malaries duket se është i komplikuar nga epidemia e SIDA-s. Hulumtimet kanë treguar se në Namibi rreziku i kontraktimit të malaries është 14.5% më i madh nëse një person është gjithashtu i infektuar me HIV. Rreziku i vdekjes nga malaria rritet gjithashtu me rreth 50% me një infeksion të njëkohshëm HIV. Vendi kishte vetëm 598 mjekë në vitin 2002.

Kultura

Sporti

Ekipi i ragbit i Namibisë

Sporti më popullor në Namibi është futbolli .Ekipi kombëtar i futbollit i Namibisë u kualifikua për edicionet 1998, 2008 dhe 2019 të Kupës së Kombeve të Afrikës, por ende nuk është kualifikuar për Kupën e Botës .

Kombëtarja më e suksesshme është skuadra Namibiane e regbit, pasi ka konkurruar në gjashtë Kupa Botërore të veçanta. Namibia ishte pjesëmarrëse në Kupat Botërore të Rugbit 1999, 2003, 2007, 2011, 2015 dhe 2019. Kriketi është gjithashtu popullor, me ekipin kombëtar që është kualifikuar për Kupën e Botës 2003 të Kriketit, Kupën e Botës 2021 ICC T20 dhe Kupën e Botës T20 të ICC për meshkuj 2022 . Në dhjetor 2017, Namibia Cricket arriti për herë të parë në finalen e Sfidës Njëditore Provinciale të Kriketit të Afrikës së Jugut (CSA). Në shkurt 2018, Namibia priti Divizionin 2 të Ligës Botërore të Kriketit të ICC me Namibinë, Keninë, Emiratet e Bashkuara Arabe, Nepalin, Kanadanë dhe Omanin për të konkurruar për dy pozicionet e fundit të Kualifikimit të Kupës Botërore të Kriketit të ICC në Zimbabve. Namibia gjithashtu u kualifikua në kualifikimet e ICC T20 World Cup 2021 dhe hyri në klubin super 12.

Atleti më i famshëm nga Namibia është Frankie Fredericks, vrapues në garat 100 dhe 200 m. Ai fitoi katër medalje të argjendta olimpike (1992, 1996) dhe gjithashtu ka medalje nga disa kampionate botërore të atletikës . Lojtari i golfit Trevor Dodds fitoi Greater Greensboro Open në 1998, një nga 15 turnetë në karrierën e tij. Ai arriti një renditje të lartë botërore të karrierës në vendin e 78-të në 1998. </link> Çiklisti profesionist dhe kampioni i Garës Rrugore Namibiane Dan Craven përfaqësoi Namibinë në Lojërat Olimpike Verore 2016 si në garën rrugore ashtu edhe në provën individuale të kohës. Boksieri Julius Indongo është kampioni i unifikuar i botës në WBA, IBF dhe IBO në kategorinë e lehtë të peshës së lehtë . Një tjetër atlet i famshëm nga Namibia është ish-ragbisti Jacques Burger . Burger luajti për Saracens dhe Aurillac në Evropë, si dhe pati 41 paraqitje për ekipin kombëtar.

Media

Megjithëse popullsia e Namibisë është mjaft e vogël, vendi ka një zgjedhje të larmishme mediash; dy stacione televizive, 19 stacione radio (pa llogaritur stacionet komunitare), 5 gazeta ditore, disa të përjavshme dhe botime speciale konkurrojnë për vëmendjen e audiencës. Për më tepër, një sasi e konsiderueshme e mediave të huaja, veçanërisht të Afrikës së Jugut, është në dispozicion. Mediat online bazohen kryesisht në përmbajtjen e botimeve të shtypura. Namibia ka një agjenci shtypi në pronësi të shtetit, të quajtur NAMPA . Në përgjithësi rr. 300 gazetarë punojnë në vend.

Gazeta e parë në Namibi ishte Windhoeker Anzeiger në gjuhën gjermane, e themeluar në 1898. Gjatë sundimit gjerman, gazetat kryesisht pasqyronin realitetin e gjallë dhe pikëpamjen e pakicës së bardhë gjermanishtfolëse. Shumica e zezë u injorua ose u përshkrua si një kërcënim. Gjatë sundimit të Afrikës së Jugut, paragjykimi i bardhë vazhdoi, me ndikim të dukshëm të qeverisë Pretoria në sistemin mediatik të Afrikës Jugperëndimore. Gazetat e pavarura shiheshin si një kërcënim për rendin ekzistues dhe gazetarët kritikë shpesh kërcënoheshin.

Gazetat aktuale të përditshme janë botimet private The Namibian (anglisht dhe gjuhë të tjera), Die Republikein (Afrikaans), Allgemeine Zeitung (gjermanisht) dhe Namibian Sun (anglisht) si dhe New Era në pronësi të shtetit (kryesisht anglisht). Përveç gazetës më të madhe, The Namibian, e cila është në pronësi të një trusti, gazetat e tjera private të përmendura janë pjesë e Democratic Media Holdings. Gazeta të tjera të përmendura janë tabloidi Informanté në pronësi të TrustCo, e përjavshmja Windhoek Observer, e përjavshmja Namibia Economist, si dhe Namib Times rajonale. Revistat e çështjeve aktuale përfshijnë Insight Namibia, revistën Vision2030 Focus </link> dhe FOKUS Kryesor . Revista Sister Namibia shquhet si revista më e gjatë e OJQ-ve në Namibi, ndërsa Namibia Sport është e vetmja revistë sportive kombëtare. Më tej, tregu i shtypit plotësohet me botime partiake, gazeta studentore dhe botime PR.

Radio u prezantua në 1969, TV në 1981. Sektori i transmetimit sot dominohet nga Korporata e Transmetimeve Namibiane (NBC) e drejtuar nga shteti. Transmetuesi publik ofron një stacion televiziv si dhe një "Radio Kombëtare" në anglisht dhe nëntë shërbime gjuhësore në gjuhët e folura lokale. Nëntë stacionet radio private në vend janë kryesisht kanale në gjuhën angleze, përveç Radio Omulunga (Oshiwambo) dhe Kosmos 94.1 (Afrikaans). One Africa TV i mbajtur privatisht ka konkurruar me NBC që nga vitet 2000.

Krahasuar me vendet fqinje, Namibia ka një shkallë të madhe lirie mediatike. Gjatë viteve të fundit, vendi zakonisht renditej në tremujorin e sipërm të Indeksit të Lirisë së Shtypit të Reporterëve pa Kufij, duke arritur në vendin e 21 në 2010, duke qenë në të njëjtin nivel me Kanadanë dhe vendin më të pozicionuar afrikan. Barometri Afrikan i Medias tregon rezultate të ngjashme pozitive. Megjithatë, si në vendet e tjera, ka ende ndikim të dukshëm të përfaqësuesve të shtetit dhe ekonomisë në mediat në Namibi. Në vitin 2009, Namibia ra në pozitën e 36 në Indeksin e Lirisë së Shtypit. Në vitin 2013, ai ishte i 19-ti, i 22-ti në 2014 dhe i 23-ti në 2019, që do të thotë se aktualisht është vendi afrikan i renditur më lart për sa i përket lirisë së shtypit.

Media dhe gazetarët në Namibi përfaqësohen nga kapitulli namibian i Institutit të Medias të Afrikës Jugore dhe Forumi i Redaktorëve të Namibisë. Një ombudsmen i pavarur i medias u emërua në vitin 2009 për të parandaluar një këshill të mediave të kontrolluar nga shteti.

Arsimi

Nxënës të shkollave të mesme

Namibia ka arsim falas për nivelin e arsimit fillor dhe të mesëm. Klasat 1-7 janë të nivelit fillor, klasat 8-12 janë të mesme. Në vitin 1998, kishte 400,325 nxënës Namibianë në shkollën fillore dhe 115,237 nxënës në shkollat e mesme. Raporti nxënës-mësues në vitin 1999 u vlerësua në 32:1, ku rreth 8% e PBB-së shpenzohej për arsim. Zhvillimi i kurrikulës, kërkimi arsimor dhe zhvillimi profesional i mësuesve organizohen në mënyrë qendrore nga Instituti Kombëtar për Zhvillimin e Arsimit (NIED) në Okahandja. Ndër vendet e Afrikës Sub-Sahariane, Namibia ka një nga normat më të larta të shkrim-leximit. Sipas CIA World Factbook, që nga viti 2018, 91.5% e popullsisë së moshës 15 vjeç e lart mund të lexojë dhe të shkruajë.

Shumica e shkollave në Namibi janë shtetërore, por ka disa shkolla private, të cilat janë gjithashtu pjesë e sistemit arsimor të vendit. Ekzistojnë katër universitete për trajnimin e mësuesve, tre kolegje të bujqësisë, një kolegj trajnimi për policinë dhe tre universitete: Universiteti i Namibisë (UNAM), Universiteti Ndërkombëtar i Menaxhimit (IUM) dhe Universiteti i Shkencës dhe Teknologjisë i Namibisë (NUST). Namibia u rendit e 100-ta në Indeksin Global të Inovacionit në 2021.

Referime

• Vedder, Heinrich (1997). Das alte Südwestafrika. Südwestafrikas Geschichte bis zum Tode Mahareros 1890 [The old South-West Africa. South-West Africa's history until Maharero's death 1890] (në gjermanisht) (bot. 7th). Windhoek: Namibia Scientific Society. ISBN 978-0-949995-33-9.
• Olusoga, David; Erichsen, Casper W. (2010). The Kaiser's Holocaust: Germany's Forgotten Genocide (në anglisht). London, England: Farber and Farber. ISBN 978-0-571-23142-3.
• Besenyo, Molnar (2013). "UN peacekeeping in Namibia" (PDF). Tradecraft Review (në anglisht). Budapest, Hungary: Military National Security Service (2013/1. Special Issue): 93–109. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 17 dhjetor 2014. Marrë më 8 nëntor 2014.
• Christy, S. A. (2007). Namibian Travel Photography.
• Horn, N/Bösl, A (eds.). Human rights and the rule of law in Namibia, Macmillan Namibia, 2008.
• Horn, N/Bösl, A (eds.). The independence of the judiciary in Namibia, Macmillan Namibia, 2008.
• KAS Factbook Namibia, Facts and figures about the status and development of Namibia, Ed. Konrad-Adenauer-Stiftung e.V.
• Fritz, Jean-Claude. La Namibie indépendante. Les coûts d'une décolonisation retardée, Paris: L'Harmattan, 1991.
• World Almanac. 2004. New York, NY: World Almanac Books.

Linqe të jashtme

• Namibia. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
• Namibia from UCB Libraries GovPubs (archived 3 March 2016)
• Key Development Forecasts for Namibia from International Futures
• Republic of Namibia Government Portal (arkivuar 3 Dhjetor 2012)
• Chief of State and Cabinet Members (arkivuar 10 Dhjetor 2008)