Mehmet Fatihu: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
vNo edit summary
Rreshti 4: Rreshti 4:
== Sundimi i hershëm ==
== Sundimi i hershëm ==
[[File:Hunername_accession_Mehmed_II.jpg|lidhje=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Hunername_accession_Mehmed_II.jpg|majtas|parapamje|297x297px|Kurorëzimi i Mehmetit të Dytë në [[Edrene]], v. 1451.]]
[[File:Hunername_accession_Mehmed_II.jpg|lidhje=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Hunername_accession_Mehmed_II.jpg|majtas|parapamje|297x297px|Kurorëzimi i Mehmetit të Dytë në [[Edrene]], v. 1451.]]
Mehmeti i II ka lindur më 27 [[rexheb]] 835 sipas [[Kalendari islam|kalendarit hixhri]] (30 mars 1432), në [[Adrianopoja|Edrene]], kryeqytetin e atëhershëm të [[Perandoria Osmane|Shtetit Osman]]. Babai i tij ishte sulltan [[Murati i II]] (1404–51) dhe nëna e tij [[Hyma Hatun|Hyma Valide Hatun]], e lindur në Devrekan, Kastamonu.
Mehmeti i II ka lindur më 27 [[rexheb]] 835 sipas [[Kalendari islam|kalendarit hixhri]] (30 mars 1432), në [[Adrianopoja|Edrene]], kryeqytetin e atëhershëm të [[Perandoria Osmane|Shtetit Osman]]. Babai i tij ishte sulltan [[Murati i II|Murati II]] (1404–51) dhe nëna e tij [[Hyma Hatun|Hyma Valide Hatun]], e lindur në Devrekan, Kastamonu.


Kur Mehmeti i II kishte 11 vjet, ai u dërgua në [[Amasia|Amasi]], për të qeverisur dhe për të fituar përvojë, sipas zakonit të sundimtarëve osmanë para tij. Sulltan Murati i II, gjithashtu dërgoi një numër mësimdhënësish që ta edukojnë atë.<ref>الشقائق النعمانية في علماء الدولة العثمانية، صفحة 52 نقلاً عن تاريخ الدولة العثمانية، صفحة 43</ref> Ky edukim islam pati një ndikim të madh në formimin e mendësisë së Mehmetit dhe në forcimin e besimit të tij islam. Ai u ndikua në praktikën e tij të epistemologjisë islame nga praktikues të shkencës, veçanërisht nga mentori i tij, [[Molla Gyrani]]. Ndikimi i [[Akshemseddini]]t në jetën e Mehmetit filloi që në moshë të re, veçanërisht në urdhërin për të përmbushur detyrën e tij islame, gjëgjësisht për të përmbysur [[Perandoria Bizantine|Perandorinë Bizantine]] duke pushtuar [[Konstandinopoja|Konstandinopojën]].<ref>الفتوح الإسلامية عبر العصور، د. عبد العزيز العمري، صفحة 358-359</ref>
Kur Mehmeti i II kishte 11 vjet, ai u dërgua në [[Amasia|Amasi]], për të qeverisur dhe për të fituar përvojë, sipas zakonit të sundimtarëve osmanë para tij. Sulltan Murati i II, gjithashtu dërgoi një numër mësimdhënësish që ta edukojnë atë.<ref>الشقائق النعمانية في علماء الدولة العثمانية، صفحة 52 نقلاً عن تاريخ الدولة العثمانية، صفحة 43</ref> Ky edukim islam pati një ndikim të madh në formimin e mendësisë së Mehmetit dhe në forcimin e besimit të tij islam. Ai u ndikua në praktikën e tij të epistemologjisë islame nga praktikues të shkencës, veçanërisht nga mentori i tij, [[Molla Gyrani]]. Ndikimi i [[Akshemseddini]]t në jetën e Mehmetit filloi që në moshë të re, veçanërisht në urdhërin për të përmbushur detyrën e tij islame, gjëgjësisht për të përmbysur [[Perandoria Bizantine|Perandorinë Bizantine]] duke pushtuar [[Konstandinopoja|Konstandinopojën]].<ref>الفتوح الإسلامية عبر العصور، د. عبد العزيز العمري، صفحة 358-359</ref>
Rreshti 46: Rreshti 46:


== Pushtimi i Shqipërisë (1466–1478) ==
== Pushtimi i Shqipërisë (1466–1478) ==
[[Besëlidhja e Lezhës|Rezistenca shqiptare]], e udhëhequr nga [[Skënderbeu]] ([[Turqisht|tur]]. ''İskender Bey''), një fisnik shqiptar dhe një ish-anëtar i elitës sunduese osmane, frenoi zgjerimin territorial osman. Skënderbeu bashkoi [[principatat shqiptare]] në një luftë kundër Perandorisë Osmane në [[Lidhja e Lezhës|Lidhjen e Lezhës]], në v. 1444. Mehmeti i II nuk mundi nënshtroj [[Shqipëria|Shqipërinë]] derisa Skënderbeu ishte gjallë, edhe pese ai dy herë (në v. 1466 dhe 1467) udhëheqi personalisht ushtirnë osmane kundër [[Kruja|Krujës]]. Pasi Skënderbeu vdiq më 1468, shqiptarët nuk gjendën një udhëheqës që ta zëvendësoj atë, dhe Mehmeti i II përfundimisht pushtoi Krujën dhe Shqipërinë në v. 1478.
[[Besëlidhja e Lezhës|Rezistenca shqiptare]], e udhëhequr nga [[Skënderbeu]] ([[Turqisht|tur]]. ''İskender Bey''), një fisnik shqiptar dhe një ish-anëtar i elitës sunduese osmane, frenoi zgjerimin territorial osman. Skënderbeu bashkoi [[principatat shqiptare]] në një luftë kundër Perandorisë Osmane në [[Lidhja e Lezhës|Lidhjen e Lezhës]], në v. 1444. Mehmeti II nuk mundi të nënshtroj [[Shqipëria|Shqipërinë]] derisa Skënderbeu ishte gjallë, edhe pese ai dy herë (në v. 1466 dhe 1467) udhëhoqi personalisht ushtrinë osmane kundër [[Kruja|Krujës]]. Pasi Skënderbeu vdiq më 1468, shqiptarët nuk gjendën një udhëheqës që ta zëvendësoj atë, dhe Mehmeti II përfundimisht pushtoi Krujën dhe Shqipërinë në v. 1478.


Në pranverën e v. 1466, Mehmeti i II marshoi me një ushtri të madhe kundër shqiptarëve dhe udhëheqësit të tyre, Skënderbeut, i cili i bëri ballë për një kohë të gjatë osmanëve, dhe në mënyrë të përsëritur kishte kërkuar ndihmë nga Italia.<ref name="Finkel63">{{harvnb|Finkel|2006|p=63}}</ref> Për shqiptarët, fillimi i Luftës osmano-venedikase, ofroi një mundësi të artë për rivendosjen e pavarësisë së tyrel për [[Republika e Veneciës|venedikasit]], shqiptarët siguruan një mburojë të dobishëm për zotërimet bregdetare venedikase, gjëgjësishtt [[Durrësi]]t dhe [[Shkodra|Shkodrës]].
Në pranverën e v. 1466, Mehmeti II marshoi me një ushtri të madhe kundër shqiptarëve dhe udhëheqësit të tyre, Skënderbeut, i cili i bëri ballë për një kohë të gjatë osmanëve, dhe në mënyrë të përsëritur kishte kërkuar ndihmë nga Italia.<ref name="Finkel63">{{harvnb|Finkel|2006|p=63}}</ref> Për shqiptarët, fillimi i Luftës osmano-venedikase, ofroi një mundësi të artë për rivendosjen e pavarësisë së tyrel për [[Republika e Veneciës|venedikasit]], shqiptarët siguruan një mburojë të dobishëm për zotërimet bregdetare venedikase, gjëgjësishtt [[Durrësi]]t dhe [[Shkodra|Shkodrës]].


Rezultati kryesor i kësaj fushate ishte ndërtimi i kështjellës së [[Elbasani]]t (''il-basan'', "fortesa")<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=haFlGXIg8uoC&pg=PA126&lpg=PA126&dq=Neokastron+elbasan#v=onepage&q=Neokastron%20elbasan&f=false|title=Robert Elsie: Historical dictionary of Albania|date=2010-03-19|publisher=Books.google.gr|accessdate=2013-08-10|isbn=9780810873803}}</ref>, thuhet se u ndërtua brenda 25 ditëve. Kjo fortesë e vendosur në një pikë strategjike, në ultësirat pranë fundit të rrugës së vjetër [[Via Egnatia|''Egnatia'']], ndau Shqipërinë në dysh, duke izoluar bazën e Skënderbeut në malësitë veriore nga zotërimet venedikase në jug.<ref name="Finkel64">{{harvnb|Finkel|2006|p=64}}</ref> Megjithatë, pas tërheqjes së sulltanit vetë Skënderbeu e kaloi dimrin në Itali, duke kërkuar ndihmë. Me kthimin e tij në fillim të v. 1467, forcat e tij u ulën nga malësitë dhe mundën [[Ballaban Pasha|Ballaban Pashën]] dhe e hoqën rrethimin e kalasë së [[Kruja|Krujës]]; ata gjithashtu sulmuan Elbasanin, por nuk arritën ta pushtonin atë.<ref name="Crusades327">Setton, Hazard & Norman (1969), p. 327</ref><ref name="Setton278">{{harvnb|Setton|1978|p=278}}</ref> Mehmeti i II u përgjigj duke marshuar përsëri kundër Shqipërisë. Ai forcoi sulmet ndaj kështjellave shqiptare, njëkohësisht duke dërguar trupa për të bastisur zotërimet venedikase e për t'i mbajtur ata të izoluara.<ref name="Crusades327" /> Osmanët [[Rrethimi i tretë i Krujës|dështuan sërish për të marrë Krujën]] dhe nuk arritën ta nënshtronin vendin. Megjithatë, dimri solli një shpërthim të [[Murtaja|murtajës]], e cila do të përsëritej çdo vit dhe do të zvogëlonte forcën e rezistencës lokale.<ref name="Setton283">{{harvnb|Setton|1978|p=283}}</ref> Vetë Skënderbeu vdiq nga malaria në fortesën venedikase të [[Lezha|Lezhës]], duke i dhënë fund aftësisë së [[Republika e Veneciës|Venedikut]] për të përdorur krerët shqiptarë për interesat e veta.<ref name="Finkel64" /> Shqiptarët u lanë vetë të vazhdonin rezistencën, e cila u dobësua gradualisht gjatë dekadës së ardhshme.
Rezultati kryesor i kësaj fushate ishte ndërtimi i kështjellës së [[Elbasani]]t (''il-basan'', "fortesa")<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=haFlGXIg8uoC&pg=PA126&lpg=PA126&dq=Neokastron+elbasan#v=onepage&q=Neokastron%20elbasan&f=false|title=Robert Elsie: Historical dictionary of Albania|date=2010-03-19|publisher=Books.google.gr|accessdate=2013-08-10|isbn=9780810873803}}</ref>, thuhet se u ndërtua brenda 25 ditëve. Kjo fortesë e vendosur në një pikë strategjike, në ultësirat pranë fundit të rrugës së vjetër [[Via Egnatia|''Egnatia'']], ndau Shqipërinë në dysh, duke izoluar bazën e Skënderbeut në malësitë veriore nga zotërimet venedikase në jug.<ref name="Finkel64">{{harvnb|Finkel|2006|p=64}}</ref> Megjithatë, pas tërheqjes së sulltanit vetë Skënderbeu e kaloi dimrin në Itali, duke kërkuar ndihmë. Me kthimin e tij në fillim të v. 1467, forcat e tij u ulën nga malësitë dhe mundën [[Ballaban Pasha|Ballaban Pashën]] dhe e hoqën rrethimin e kalasë së [[Kruja|Krujës]]; ata gjithashtu sulmuan Elbasanin, por nuk arritën ta pushtonin atë.<ref name="Crusades327">Setton, Hazard & Norman (1969), p. 327</ref><ref name="Setton278">{{harvnb|Setton|1978|p=278}}</ref> Mehmeti II u përgjigj duke marshuar përsëri kundër Shqipërisë. Ai forcoi sulmet ndaj kështjellave shqiptare, njëkohësisht duke dërguar trupa për të bastisur zotërimet venedikase e për t'i mbajtur ata të izoluara.<ref name="Crusades327" /> Osmanët [[Rrethimi i tretë i Krujës|dështuan sërish për të marrë Krujën]] dhe nuk arritën ta nënshtronin vendin. Megjithatë, dimri solli një shpërthim të [[Murtaja|murtajës]], e cila do të përsëritej çdo vit dhe do të zvogëlonte forcën e rezistencës lokale.<ref name="Setton283">{{harvnb|Setton|1978|p=283}}</ref> Vetë Skënderbeu vdiq nga malaria në fortesën venedikase të [[Lezha|Lezhës]], duke i dhënë fund aftësisë së [[Republika e Veneciës|Venedikut]] për të përdorur krerët shqiptarë për interesat e veta.<ref name="Finkel64" /> Shqiptarët u lanë vetë të vazhdonin rezistencën, e cila u dobësua gradualisht gjatë dekadës së ardhshme.


Pasi Skënderbeu vdiq, Mehmeti i II personalisht udhëhoqi rrethimin e [[Shkodra|Shkodrës]] në v. 1478–1979, për të cilin kronisti i hershëm osman Ashëkpashazade (1400–81) shkruan: "Të gjitha pushtimet e Sulltan Mehmetit u përmbushën me marrjen e Shkodrës".<ref>Pulaha, Selami. ''Lufta shqiptaro-turke në shekullin XV. Burime osmane''. Tirana: Universiteti Shtetëror i Tiranës, Instituti i Historisë dhe Gjuhësisë, 1968, p. 72</ref> Venedikasit dhe shkodranët i rezistuan sulmeve dhe vazhduan të mbanin kështjellën derisa [[Republika e Veneciës|Republika e Venedikut]] i dorëzoi Shkodrën [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] në Traktatin e Konstandinopojës, si kusht për t'i dhënë fund luftës.
Pasi Skënderbeu vdiq, Mehmeti II personalisht udhëhoqi rrethimin e [[Shkodra|Shkodrës]] në v. 1478–1979, për të cilin kronisti i hershëm osman Ashëkpashazade (1400–81) shkruan: "Të gjitha pushtimet e Sulltan Mehmetit u përmbushën me marrjen e Shkodrës".<ref>Pulaha, Selami. ''Lufta shqiptaro-turke në shekullin XV. Burime osmane''. Tirana: Universiteti Shtetëror i Tiranës, Instituti i Historisë dhe Gjuhësisë, 1968, p. 72</ref> Venedikasit dhe shkodranët i rezistuan sulmeve dhe vazhduan të mbanin kështjellën derisa [[Republika e Veneciës|Republika e Venedikut]] i dorëzoi Shkodrën [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] në Traktatin e Konstandinopojës, si kusht për t'i dhënë fund luftës.


== Pushtimi i Krimesë (1475) ==
== Pushtimi i Krimesë (1475) ==

Versioni i datës 20 prill 2018 11:24

Mehmeti i II Fatihu, sulltan i Perandorisë Osmane

Mehmeti II (osmanisht: محمد ثانى‎, Meḥmed-i sānī, turqisht: II. Mehmed; 30 mars 1432 – 3 maj 1481), i njohur si Mehmet Fatihu (tur. Fatih Sultan Mehmed), ishte sulltan i Perandorisë Osmane, i cili sundoi për herë të parë perandorinë për një kohë të shkurtër nga gushti i v. 1444 deri në shtator të v. 1446, dhe më vonë nga shkurti i v. 1451 deri në maj të v. 1481. Në moshën 21-vjeçare, ai pushtoi Konstandinopojën (Stambollin e sotëm) dhe solli fundin e Perandorisë Romake të Lindjes. Mehmeti vazhdoi pushtimet e tij në Anadolli dhe në Evropën juglindore, duke arritur deri në Bosnje. Mehmet Fatihu konsiderohet hero në Turqinë e sotme dhe në pjesë të botës myslimane.

Sundimi i hershëm

Kurorëzimi i Mehmetit të Dytë në Edrene, v. 1451.

Mehmeti i II ka lindur më 27 rexheb 835 sipas kalendarit hixhri (30 mars 1432), në Edrene, kryeqytetin e atëhershëm të Shtetit Osman. Babai i tij ishte sulltan Murati II (1404–51) dhe nëna e tij Hyma Valide Hatun, e lindur në Devrekan, Kastamonu.

Kur Mehmeti i II kishte 11 vjet, ai u dërgua në Amasi, për të qeverisur dhe për të fituar përvojë, sipas zakonit të sundimtarëve osmanë para tij. Sulltan Murati i II, gjithashtu dërgoi një numër mësimdhënësish që ta edukojnë atë.[1] Ky edukim islam pati një ndikim të madh në formimin e mendësisë së Mehmetit dhe në forcimin e besimit të tij islam. Ai u ndikua në praktikën e tij të epistemologjisë islame nga praktikues të shkencës, veçanërisht nga mentori i tij, Molla Gyrani. Ndikimi i Akshemseddinit në jetën e Mehmetit filloi që në moshë të re, veçanërisht në urdhërin për të përmbushur detyrën e tij islame, gjëgjësisht për të përmbysur Perandorinë Bizantine duke pushtuar Konstandinopojën.[2]

Pasi Murati i II bëri paqe me karamanidët në Anadolli në gusht të v. 1444, ai hoqi dorë nga froni, që të lëshoj vendin djalit të tij 12 vjeçar, Mehmetit të II. Nën sundimin e parë të Mehmetit të II, ai mundi kryqtarët e udhëhequr nga Janosh Huniadi, pasi inkursionet hungareze thyen kushtet e armëpushim sipas Paqes së Segedinit. Kardinali Julian Cesarini, përfaqësuesi i papës, kishte bindur mbretin e Hungarisë se shkelja e armëpushimit me myslimanët nuk ishte një akt tradhëtie.[3] Në këtë kohë Mehmeti i II kërkoi nga babai i tij Muradi i II të rimerrte fronin, por Murati i II nuk pranoi. I zemëruar me babanë e tij, i cili kishte filluar një jetë soditëse në Andaollinë jugperëndimore, Mehmeti i II shkroi, "Nëse ti je sulltani, eja dhe udhëhiqi ushtritë tuaja. Nëse unë jam sulltani, të urdhëroj të vish e të udhëheqësh ushtritë e mia." Pas leximit të kësaj letre, Murati i II udhëhoqi ushtrinë osmane dhe fitoi në Betejën e Varnës në v. 1444. Rikthimi i Muratit të II u mbështet nga Çandarllë Halil Pasha, vezir i madh i kohës, i cili nuk pëlqente sundimin e Mehmetit të II, sepse lalai (mësimdhënësi) më me ndikim i Mehmetit të II, Akshemseddini kishte një rivalitet me Halil Pashën.

Pushtimi i Konstandinopojës (1453)

Hisari i Rumelisë, një kala e ndërtuar nga sulltan Mehmeti i II në v. 1451–52, para rënies së Konstandinopojës.[4]

Kur Mehmed i II u ngjit përsëri në fron në vitin 1451, ai u përkushtua forcimit të forcave detare osmane dhe filloi përgatitjet për marrjen e Konstandinopojës. Në ngushticën e ngushtë të Bosforit, Hisari i Anadollisë (tr. Anadoluhisarı) ishte ndërtuar nga gjyshi i tij i madh Bajaziti i I në anën aziatike; Mehmeti ngriti një kala edhe më të fortë të quajtur Hisari i Rumelisë (tr. Rumelihisarı) në anën evropiane, dhe kështu fitoi kontrollin e plotë të ngushticës. Pas përfundimit të kalasë së tij, Mehmeti filloi të merrte një taksë lundrimi nga anijet që kalonin brenda rrezes së topave të tyre. Një anije venedikase duke injoruar sinjalet për t'u ndalur u fundos me një goditje të vetme dhe të gjithë marinarëve të mbijetuar u prenë kokat,[5] përveç kapitenit, i cili u ndëshkoua me ngulje në lell dhe u vendos si një trofe gjahu njerëzor, si një paralajmërim për marinarët e mëtejshëm që do të kalojnë ngushticën.[6]

Ebu Ejyb el-Ensari, shoqëruesi dhe flamurtari i Muhammedit, vdiq gjatë rrethimit të parë të Konstandinopojës (v. 674–78). Gjërsa ushtria e Mehmetit të II iu afrua Konstandinopojës, shehu i Mehmetit Akshemseddini zbuloi varrin e Ebu Ejyb el-Ensarit.[7] Pas pushtimit, Mehmeti ndërtoi Xhaminë e Ejyp Sulltanit në atë vend, për të theksuar rëndësinë e këtij pushtimi për botën myslimane dhe të theksonte rolin e tij si gazi.[7]

Në v. 1453 Mehmeti filloi rrethimin e Konstandinopojës me një ushtri prej 80,000 deri në 200,000 trupa, një varg artilerishë i përbërë nga mbi shtatëdhjetë copë,[8] dhe një flotë prej 320 anijesh, pjesa më e madhe e tyre ishin anije tregtare dhe transportuese mallrash. Qyteti ishte i rrethuar nga deti dhe toka; flota në hyrje të Bosforit shtrihej nga njëri breg në tjetrin në formën e një gjysmëhëne, për të ndërprerë dhe sprapsë ndonjë ndihmë të ardhun nga deti për Konstandinopojën.[5] Në fillim të prillit, filloi rrethimi i Konstandinopojës. Në fillim, muret e qytetit i mbajtën jashtë osmanët, edhe pse ushtria e Mehmetit përdorte topin e sapo krijuar nga Orbani, një top gjigant i ngjashëm me shahinë. Porti i Bririt të Artë u bllokua nga zinxhirë dhe u mbrojt nga 28 anije luftarake.

Më 22 prill, Mehmeti transportoi luftanijet e lehta mbi tokë, rreth kolonisë gjenoveze të Galatasë deri në bregun verior të Bririt të Artë; tetëdhjetë galera u transportuan nga Bosfori pas shtrimit të një rruge me dru, pak më e gjatë se një milje. Kështu, bizantinët i shtrinë trupat e tyre mbi një pjesë më të gjatë të mureve. Rreth një muaj më vonë, Konstandinopoja ra, pas një rrethimi pesëdhjetë e shtatë ditësh, gjëgjësisht më 29 maj 1453.[5] Pas këtij pushtimi, Mehmeti e kaloi kryeqytetin osman nga Adrianopoja në Kostandinopojë.

Hyrja triumfatore e Sulltan Mehmetit II në Konstandinopojë, pikturë nga Fausto Zonaro (1854–1929).

Kur Sulltan Mehmeti i II shkeli në rrënojat e Boukoleonit, i njohur për osmanët dhe persët si Pallati i Çezarit, me shumë gjasa i ndërtuar mbi një mijë vjet më parë nga Teodosi i II, ai shqiptoi vargjet e famshme të Saadit:[9][10][11][12]

Merimangë lëvrin si derëtar,
në pallatin e Çezarit.
Bufi luan muzikë,
të rojet e kështjellës të Afrâsxhjâbit.

Pas pushtimit të Konstandinopojës, Mehmeti mori titullin "Çezar" të Perandorisë Romake (osmanisht: قیصر روم Kajser-i Rûm), bazuar në atë se Kostandinopoja kishte qenë selia dhe kryeqyteti i Perandorisë Romake që nga v. 330 dhe kushdo që zotëronte kryeqytetin perandorak ishte sundimtari i perandorisë.[13] Studiuesi i asaj kohe Gjergji i Trebizondit mbështeti pretendimin e tij.[14][15] Pretendimi i tij u pranua nga Kisha Ortodokse Lindore, por jo nga Kisha Katolike dhe shumica e Evropës perëndimore. Gjergj Sholari, një antagonist i vendosur i Perëndimit për shkak të Plaçkitjes së Kostandinopojës, të kryer nga katolikët perëndimorë të udhëhequr nga latinët dhe kundërshtimeve teologjike mes dy kishave, u kurorëzua Patriark Ekumenik i Konstandinopojës–Romës së Re në v. 1454, me të gjitha elementet ceremoniale, statusin e etnarkut (ose miletbashit) dhe të drejtat e pronës, që e bënë atë pronarin e dytë më të madh në Perandorinë Osmane, nga vetë sulltani dhe për këtë Gjergji i II e njohu Mehmet Fatihun si pasues të fronit.[16][17][18] Mehmeti gjithashtu kishte një linjë gjaku me familjen perandorake bizantine: paraardhësi i tij, sulltani Orhan i I, ishte martuar me një princeshë bizantine, dhe Mehmeti pretendoi prejardhjen nga Gjon Çelebi Komneni.[19] Ai nuk ishte sundimtari i vetëm që pretendonte një titull të tillë; Frederiku i III, perandori i Perandorisë së Shenjtë Romake në Evropën perëndimore, theksonte prejardhjen e tij nga Karli i Madh, i cili kishte marrë titullin e Perandorit Romak kur u kurorëzua nga Papa Leo i III në v. 800.

Perandori bizantin Konstandini i XI vdiq pa lënë një trashëgimtar, dhe nësë Kostandinopoja nuk do kishte rënë në, me shumë gjasë atë do ta kishin zëvendësuar bijtë e vëllait të tij të vdekur. Ata fëmijë u morën në shërbimin e pallatit të Mehmetit pas rënies së Konstandinopojës. Djali më i madh, i riemëruar Has Murad, u bë i pëlqyeshëm për Mehmetin dhe shërbeu si Bejlerbej i Ballkanit. Djali më i ri, i quajtur Mesih Pasha, u bë admirali i flotës osmane dhe Sanxhakbej i Galipolit. Ai më në fund shërbeu dy herë si Vezir i Madh nën sundimin e djalit të Mehmetit, Bajazitit të II.[20]

Pas rënies së Konstandinopojës, Mehmeti do të vazhdonte të pushtonte Despotatin e Moresë në Peloponez në v. 1460 dhe Perandorinë e Trebizondit në Anadollinë verilindore në v. 1461. Dy mbetjet e fundit të sundimit bizantin u absorbuan kështu nga Perandoria Osmane. Pushtimi i Konstandinopojës i dha lavdi dhe prestigj të madh në vend. Ka disa dëshmi historike se, 10 vjet pas pushtimit të Konstandinopojës, Mehmeti i II vizitoi vendin e Trojës dhe u mburr se ai u hakmarrë për trojanë duke pushtuar grekët (bizantinët).[21][22][23]

Pushtimi i Serbisë (1454–1459) 

Pushtimi i Moresë (1458–1460) 

Pushtimet në bregun e Detit të Zi (1460–1461) 

Nënshtrim i Vllahisë (1459–1462)

Pushtimi i Bosnjes (1463)

Lufta osmano-venedikase (1463–1479)

Pushtimi i Karamanit (1464–1473)

Lufta me Molladavi (1475–1476)

Pushtimi i Shqipërisë (1466–1478)

Rezistenca shqiptare, e udhëhequr nga Skënderbeu (tur. İskender Bey), një fisnik shqiptar dhe një ish-anëtar i elitës sunduese osmane, frenoi zgjerimin territorial osman. Skënderbeu bashkoi principatat shqiptare në një luftë kundër Perandorisë Osmane në Lidhjen e Lezhës, në v. 1444. Mehmeti II nuk mundi të nënshtroj Shqipërinë derisa Skënderbeu ishte gjallë, edhe pese ai dy herë (në v. 1466 dhe 1467) udhëhoqi personalisht ushtrinë osmane kundër Krujës. Pasi Skënderbeu vdiq më 1468, shqiptarët nuk gjendën një udhëheqës që ta zëvendësoj atë, dhe Mehmeti II përfundimisht pushtoi Krujën dhe Shqipërinë në v. 1478.

Në pranverën e v. 1466, Mehmeti II marshoi me një ushtri të madhe kundër shqiptarëve dhe udhëheqësit të tyre, Skënderbeut, i cili i bëri ballë për një kohë të gjatë osmanëve, dhe në mënyrë të përsëritur kishte kërkuar ndihmë nga Italia.[24] Për shqiptarët, fillimi i Luftës osmano-venedikase, ofroi një mundësi të artë për rivendosjen e pavarësisë së tyrel për venedikasit, shqiptarët siguruan një mburojë të dobishëm për zotërimet bregdetare venedikase, gjëgjësishtt Durrësit dhe Shkodrës.

Rezultati kryesor i kësaj fushate ishte ndërtimi i kështjellës së Elbasanit (il-basan, "fortesa")[25], thuhet se u ndërtua brenda 25 ditëve. Kjo fortesë e vendosur në një pikë strategjike, në ultësirat pranë fundit të rrugës së vjetër Egnatia, ndau Shqipërinë në dysh, duke izoluar bazën e Skënderbeut në malësitë veriore nga zotërimet venedikase në jug.[26] Megjithatë, pas tërheqjes së sulltanit vetë Skënderbeu e kaloi dimrin në Itali, duke kërkuar ndihmë. Me kthimin e tij në fillim të v. 1467, forcat e tij u ulën nga malësitë dhe mundën Ballaban Pashën dhe e hoqën rrethimin e kalasë së Krujës; ata gjithashtu sulmuan Elbasanin, por nuk arritën ta pushtonin atë.[27][28] Mehmeti II u përgjigj duke marshuar përsëri kundër Shqipërisë. Ai forcoi sulmet ndaj kështjellave shqiptare, njëkohësisht duke dërguar trupa për të bastisur zotërimet venedikase e për t'i mbajtur ata të izoluara.[27] Osmanët dështuan sërish për të marrë Krujën dhe nuk arritën ta nënshtronin vendin. Megjithatë, dimri solli një shpërthim të murtajës, e cila do të përsëritej çdo vit dhe do të zvogëlonte forcën e rezistencës lokale.[29] Vetë Skënderbeu vdiq nga malaria në fortesën venedikase të Lezhës, duke i dhënë fund aftësisë së Venedikut për të përdorur krerët shqiptarë për interesat e veta.[26] Shqiptarët u lanë vetë të vazhdonin rezistencën, e cila u dobësua gradualisht gjatë dekadës së ardhshme.

Pasi Skënderbeu vdiq, Mehmeti II personalisht udhëhoqi rrethimin e Shkodrës në v. 1478–1979, për të cilin kronisti i hershëm osman Ashëkpashazade (1400–81) shkruan: "Të gjitha pushtimet e Sulltan Mehmetit u përmbushën me marrjen e Shkodrës".[30] Venedikasit dhe shkodranët i rezistuan sulmeve dhe vazhduan të mbanin kështjellën derisa Republika e Venedikut i dorëzoi Shkodrën Perandorisë Osmane në Traktatin e Konstandinopojës, si kusht për t'i dhënë fund luftës.

Pushtimi i Krimesë (1475)

Ekspedita në Itali (1480)

Shiko dhe

Lexoni më tej

Referencat

Fusnotat
  1. ^ الشقائق النعمانية في علماء الدولة العثمانية، صفحة 52 نقلاً عن تاريخ الدولة العثمانية، صفحة 43
  2. ^ الفتوح الإسلامية عبر العصور، د. عبد العزيز العمري، صفحة 358-359
  3. ^ تاريخ الدولة العليّة العثمانية، تأليف: الأستاذ محمد فريد بك المحامي، تحقيق: الدكتور إحسان حقي، دار النفائس، الطبعة العاشرة: 1427 هـ - 2006 م، صفحة: 157 ISBN 9953-18-084-9
  4. ^ "Bosphorus (i.e. Bosporus), View from Kuleli, Constantinople, Turkey". World Digital Library. 1890–1900. Marrë më 2013-12-12. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b c Silburn, P. A. B. (1912).
  6. ^ "Byzantium: A Tale of Three Cities - BBC Four". BBC. Marrë më 2017-04-09. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ a b The Sultan of Vezirs: The Life and Times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud, Théoharis Stavrides, page 23, 2001
  8. ^ Arnold (2001) p. 111
  9. ^ The Routledge Companion to Medieval Warfare, Jim Bradbury, page 68
  10. ^ The Sultan of Vezirs:, Théoharis Stavrides, page 22
  11. ^ East and West in the Crusader States: Krijna Nelly Ciggaar, Adelbert Davids, Herman G. B. Teule, page 51
  12. ^ The Lord of the Panther-Skin, Shota Rustaveli, page xiii
  13. ^ "Milliyet İnternet - Pazar". Milliyet.com.tr. 2004-12-19. Marrë më 2017-04-09. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ "washingtonpost.com: Constantinople: City of the World's Desire, 1453-1924". www.washingtonpost.com. Marrë më 2017-04-09. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Crowley, Roger (2009-08-06). Constantinople: The Last Great Siege, 1453 (në anglisht). Faber & Faber. ISBN 9780571250790.
  16. ^ "Gennadios II Scholarios | patriarch of Constantinople". Encyclopedia Britannica (në anglisht). Marrë më 2017-04-09.
  17. ^ "Was the Ottoman Empire the legitimate successor of the Roman Empire? - Quora". www.quora.com (në anglisht). Marrë më 2017-04-09.
  18. ^ "List of Ecumenical Patriarchs - The Ecumenical Patriarchate". www.patriarchate.org (në anglishte amerikane). Marrë më 2017-04-09.
  19. ^ Norwich, John Julius (1995). Byzantium:The Decline and Fall. New York: Alfred A. Knopf. fq. 81–82. ISBN 0-679-41650-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Lowry, Heath W. (2003). The Nature of the Early Ottoman State. Albany, NY: SUNY Press. p. 115-116.
  21. ^ Michael Wood (1985). In Search of the Trojan War. University of California Press. fq. 38–. ISBN 978-0-520-21599-3. Marrë më 1 maj 2013. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  22. ^ Kader Konuk (21 shtator 2010). East West Mimesis: Auerbach in Turkey. Stanford University Press. fq. 78–. ISBN 978-0-8047-7575-5. Marrë më 3 maj 2013. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  23. ^ John Freely (1 tetor 2009). The Grand Turk: Sultan Mehmet II - Conqueror of Constantinople and Master of an Empire. Overlook. fq. 95–. ISBN 978-1-59020-449-8. Marrë më 3 maj 2013. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  24. ^ Finkel 2006, p. 63
  25. ^ Robert Elsie: Historical dictionary of Albania. Books.google.gr. 2010-03-19. ISBN 9780810873803. Marrë më 2013-08-10. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ a b Finkel 2006, p. 64
  27. ^ a b Setton, Hazard & Norman (1969), p. 327
  28. ^ Setton 1978, p. 278
  29. ^ Setton 1978, p. 283
  30. ^ Pulaha, Selami. Lufta shqiptaro-turke në shekullin XV. Burime osmane. Tirana: Universiteti Shtetëror i Tiranës, Instituti i Historisë dhe Gjuhësisë, 1968, p. 72

Lidhje të jashtme

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Mehmet_Fatihu&oldid=1859155"