Faik bej Konica: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
Rreshti 18: Rreshti 18:
Ky “njeri me kulturë të lartë” (Noli), “enciklopedi shëtitëse” (G. Apolineri), eseist i shkëlqyer, stilist i përkryer, themelues teorik dhe praktik i kritikës letrare shqiptare, veprimtar politik me orientim perëndimor, siç ishte kultura e popullit që i takonte, poliglot, solli një model të ri në mendësinë shqiptare.
Ky “njeri me kulturë të lartë” (Noli), “enciklopedi shëtitëse” (G. Apolineri), eseist i shkëlqyer, stilist i përkryer, themelues teorik dhe praktik i kritikës letrare shqiptare, veprimtar politik me orientim perëndimor, siç ishte kultura e popullit që i takonte, poliglot, solli një model të ri në mendësinë shqiptare.


== Jeta ==
== Biografia ==


=== Familja ===
Lindi në Konicë, në oxhakun e bejlerëve të njohur si Zenelbejllinjtë, i biri i Shahin beut dhe Lalia hanëm Delvinës<ref name=":0" />, i treti ndër katër djemtë, Mehmeti, Rustemi<sup>?</sup> dhe Hilmiu<sup>?</sup><ref name=":1" />. Sipas studjuesit Agron Alibali muaji i lindjes figuron i dokumentuar më pas në prill - ndryshim që ndofta lidhet me ndryshimet në kalendaret e zbatuara në atë kohë dhe më pas<ref name=":0">[[Agron Alibali|Alibali A]]., ''Faik Konica më 1911-1912 Vitet e Harvardit dhe të “Vatrës”,'' [[Gazeta Shqiptare|Gazeta shqiptare]] ("Milosao", suplement). - Nr. 5142, 19 dhjetor, 2010, f. II - V.</ref>.
Lindi në Konicë, në oxhakun e bejlerëve të njohur si Zenelbejllinjtë, i biri i Shahin beut dhe Lalia hanëm Delvinës,<ref name=":0">{{Cito web|url=http://www.albaniapress.com/lajme/13190/Faik-Konica-me-1911-1912-Vitet-e-Harvardit-dhe-te-Vatres.html|title=Faik Konica më 1911-1912 Vitet e Harvardit dhe të “Vatrës”|date=19 dhjetor 2010|website=albaniapress.com|publisher=Gazeta shqiptare ("Milosao", suplement). - Nr. 5142|last=Alibali|first=Agron|pages=II - V}}</ref> i treti ndër katër djemtë, Mehmeti, Rustemi<sup>?</sup> dhe Hilmiu<sup>?</sup>.<ref name=":1" /> Sipas studjuesit Agron Alibali muaji i lindjes figuron i dokumentuar më pas në prill - ndryshim që ndofta lidhet me ndryshimet në kalendaret e zbatuara në atë kohë dhe më pas.<ref name=":0" />


=== Shkollimi ===
Mësimet e para i mori në vendlindje nga mësuesë privatë<ref name=":0" />, më 1883 shkoi të vizitonte të motrën, Xhevën, që në atë kohë banonte në Shkodër. Ndoqi [[Ish-kolegji saverian, Gjimnazi "At Pjetër Meshkalla"|Kolegjën Saveriane të Jezuitëve]] në dy vite shkollore 1883-1885 ku ndoqi lëndë në italisht, latinisht, frëngjisht dhe gjermanisht. Kthehet në vendlindje për ndoshta një vit<ref name=":1">Kelmendi R., ''Konica siç nuk e njohim, të dhënat të reja për prindërit, motrat e vëllezërit'', shqiptarja.com, 19 janar 2014.</ref> dhe më pas vijoi shkollimin në Liceun Perandorak të Gallatasarajit në Stamboll gjatë viteve 1886-1887<ref>Shema I., ''[http://www.diogenpro.com/uploads/4/6/8/8/4688084/faik_konica...shqip.pdf Faik Konica - Personalitet i shquar...]'', </ref>. Filloi studimet universitare më 1890 në Collège de Lisieux, (Normandie); më 1893 ai shkoi në Lycée de Carcassonne (jugu i Francës) ku studioi deri më 1894, duke u përqëndruar në studimet klasike, letërsi dhe filozofi. Më 1893, gjatë “Année du Rhétorique” doli studenti i parë i kursit në lëndën e Kompozicionit në Frengjisht dhe në Përkthimet Latine. Përfundoi studimet universitare me diplomën of Bachelier de l’Enseignement Secondaire Classique (Lettres – Philosophie) në Fakultetin e Letërsisë të Dizhonit (Université de France) në 16 Nëntor 1895<ref name=":0" />, ku pretendohet se u pagëzua i krishterë me emrin ''Domenik''<ref>[[Thanas Gjika|Gjika Th]]., ''Faik Konica hapi epokën e rikrishterizimit të shqiptarëve'', zemrashqiptare.net, 3 maj 2010.</ref>. Qëndrim ky i ripohuar më vonë kur në Amerikë deklarohej ''Albanian Catholic'', por emrin e mesit nuk e përmendte ndonjëherë. Në vitin 1895-1896 Konica filloi studimet pas-universitare tek Collège de France në Paris, duke u përqëndruar në “letërsinë mesjetare frënge, dhe letërsi romake”<ref name=":0" />.
Mësimet e para i mori në vendlindje nga mësuesë privatë,<ref name=":0" /> më 1883 shkoi të vizitonte të motrën, Xhevën, që në atë kohë banonte në Shkodër. Ndoqi [[Ish-kolegji saverian, Gjimnazi "At Pjetër Meshkalla"|Kolegjën Saveriane të Jezuitëve]] në dy vite shkollore 1883-1885 ku ndoqi lëndë në italisht, latinisht, frëngjisht dhe gjermanisht. Kthehet në vendlindje për ndoshta një vit<ref name=":1">{{Cite web|url=http://shqiptarja.com/lajm/konica-si-ccedil-nuk-e-njohim-t-euml-dh-euml-nat-br-t-euml-reja-p-euml-r-prind-euml-rit-motrat-e-v-euml-llez-euml-rit?r=app|title=Konica siç nuk e njohim, të dhënat të reja për prindërit, motrat e vëllezërit|date=19 Janar 2014|website=shqiptarja.com|publisher=[[Shqiptarja.com]] suplementi "Rilindasi"|last=Kelmendi|first=Ramiz|origyear=1995}}</ref> dhe më pas vijoi shkollimin në Liceun Perandorak të Gallatasarajit në Stamboll gjatë viteve 1886-1887.<ref>{{Cite web|url=http://www.diogenpro.com/uploads/4/6/8/8/4688084/faik_konica...shqip.pdf|title=Faik Konica - personalitet i shquar i letërsisë dhe i kulturës shqiptare|date=shtator 2009|website=diogenpro.com|last=Shema|first=Isak|publisher=Diogen}} </ref> Filloi studimet universitare më 1890 në Collège de Lisieux, (Normandie); më 1893 ai shkoi në Lycée de Carcassonne (jugu i Francës) ku studioi deri më 1894, duke u përqëndruar në studimet klasike, letërsi dhe filozofi. Më 1893, gjatë “Année du Rhétorique” doli studenti i parë i kursit në lëndën e Kompozicionit në frëngjisht dhe në përkthimet latine. Përfundoi studimet universitare me diplomën of Bachelier de l’Enseignement Secondaire Classique (Lettres – Philosophie) në Fakultetin e Letërsisë të Dizhonit (Université de France) në 16 Nëntor 1895,<ref name=":0" /> ku u pagëzua i krishterë katolik me emrin ''Domenik,'' që e ka përdorur edhe në një letërkëmbim "beg Faik - Dominik Koniza".<ref name=":2">{{Cite book|title=Faik Konica: jeta në Uashington|last=Ikonomi|first=Ilir|publisher=Onufri|year=2011|isbn=978-99956-87-41-0|location=Tiranë|pages=108|ref=harvnb}}</ref> Në vitin 1895-1896 Konica filloi studimet pas-universitare tek Collège de France në Paris, ku u përqëndruar në “letërsinë mesjetare frënge, dhe letërsi romake”.<ref name=":0" />


⚫
[[Skeda:AlbaniaPeriodical.jpg|thumb|majtas]]
⚫
Më 1897 shkoi në Bruksel ku themeloi revistën e përkohshme të quajtur “Albania”, e shkruar pjesërisht në shqipe dhe pjesërisht në frëngjisht. Më 1903 u largua nga Brukseli dhe u shpërngul në Londër, ku mori leje të punonte në Departamentin e Dorëshkrimeve të Muzeumit Britanik. Atje studjoi dokumentet shtetërore veneciane që lidheshin me Shqipërinë si dhe me dorëshkrime të tjera, disa prej të cilave i botoi në “Albania”. Më 1909 u ftua prej shqiptaro-amerikanëve të shkonte në Shtetet e Bashkuara, ku të jepte një varg leksionesh, që e bëri në dyvjeçarin 1909-1911. Më 22 tetor 1909 mori në dorëzim prej [[Fan Noli|Fan Nolit]] redaksinë e gazetës "Dielli" (The Sun), që ishte botim javor i Shoqërisë "Besa-Besë". Konica punoi si kryeredaktor i Diellit deri më 18 mars 1910, për t’u kthyer sërish me 6 maj deri me 1 korrik 1910, dhe mandej prej 1 gushtit 1912 deri më 8 korrik 1913. Më 24 dhjetor 1911 në një mbledhje drejtuar nga [[Kristo Floqi]], Konica caktohet anëtar i Komisionit për Bashkimin e organizatave shqiptare në SH.B.A. Përpjekjet e mbarë patriotëve shqiptare, përfshirë Konicën, arritën kulmin me themelimin e Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, The Hearth, me 28 prill 1912. Mbledhja e themelimit u zhvilluar në Kishën e Shën Gjergjit që atëhere ndodhej në 227 Tremont Street, Boston. VATRA bashkoi shoqëritë Besa-Besën, Flamuri i Krujës, Kombëtare dhe Dallëndyshja, dhe do të luante rol shumë të rëndësishëm në historinë e Shqipërisë. Një Pleqësi e përkohëshme u zgjodh për të drejtuar organizatën e re. Sekretar i saj u zgjodh Fan Noli. Konica dhe Floqi u ngarkuan me ngritjen e degëve të reja të organizatës në Masaçusets dhe shtete të tjera. Pas përfundimit të stinës së provimeve për Faikun nuk do të kishte më asnjë ditë pushimi të lirë. Përreth një muaj rrjesht, nga 19 maj 1912 deri në 16 qershor 1912 Konica do të udhëtonte pa rreshtur në mbarë Anglinë e Re duke ngritur dhe organizuar degë të reja të Vatrës në Worcester, MA, Lynn, MA, Manchester, N.H., Central Falls, R.I. and Southbridge, MA<ref name=":0" />. 


=== Belgjikë, Angli, Amerikë ===
⚫
Më 14 mars 1912 u regjistrua pranë Zyrës së Emërimeve të Universitetit të Harvardit, pra gjatë semestrit të dytë të vitit shkollor. Në arkivin e tij privat më 13 mars 2006 iu gjet Kërkesa për Punësim, përmes së cilës mëtonte të punësohej si “''pedagog në kolegj, shkollë normale ose shkollë tetëvjeçare; në lëndët: gjuhë romanse, kryesisht frengjisht dhe italisht''”. Pyetjes se në cilat pjesë të SH.B.A. dëshironte të punonte ai iu përgjigj: “Më 1912-1913, në rrethinat e Cambridge-it; në vitet e mëpasme kudo”. Sipas studjuesit Alibali synimi i tij për të mos u larguar nga Bostoni në një periudhë kritike të lëvizjes shqiptare në Amerikë përkon edhe me veprimtarinë e ethshme të Konicës e Nolit gjatë këtyre dy vieteve në kuadrin e Vatrës. Fakti që formulari i punësimit është gjetur në arkivën private të Faikut, dhe jo në Arkivën e Universitetit tregon se Konica nuk e dorëzoi atë tek zyra përkatëse. Sipas [[Jup Kastrati|Kastratit]], Konicës iu ofrua në fund të studimeve një vend pune si pedagog i Anglishtes në Universitin e [[Pekini|Pekinit]] në [[Kina|Kinë]]<ref name=":0" />.
⚫
Më 1897 shkoi në Bruksel ku themeloi revistën e përkohshme të quajtur “[[Albania (revistë)|Albania]]”, me ndihmën e autoriteteve [[Perandoria Austro-Hungareze|austro-hungareze]].<ref name=":2" /> Sipas dokumenteve belge, gjatë kohës që jetoi në Francë, Konica kish njohur një grua të quajtur Sophie Annette Hygon, me të cilën më 1897 pati një djalë të quajtur Henrik.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2011|page=148}}.</ref> Më 1903 u shpërngul në Londër, ku mori leje të punonte në Departamentin e Dorëshkrimeve të Muzeumit Britanik. Në Londër jetoi pesë vjet dhe studjoi dokumentet shtetërore veneciane që lidheshin me Shqipërinë si dhe me dorëshkrime të tjera, disa prej të cilave i botoi tek “Albania”. Më 1909 u ftua prej shqiptaro-amerikanëve të shkonte në Shtetet e Bashkuara, ku të jepte një varg leksionesh, që e bëri në dyvjeçarin 1909-1911. Më 22 tetor 1909 mori në dorëzim prej [[Fan Noli|Fan Nolit]] redaksinë e gazetës "Dielli", që ishte botim javor i Shoqërisë "Besa-Besë". Konica punoi si kryeredaktor i Diellit deri më 18 mars 1910, për t’u kthyer sërish me 6 maj deri me 1 korrik 1910, dhe mandej prej 1 gushtit 1912 deri më 8 korrik 1913. Më 24 dhjetor 1911 në një mbledhje drejtuar nga [[Kristo Floqi]], Konica caktohet anëtar i Komisionit për Bashkimin e organizatave shqiptare në SH.B.A. Përpjekjet e mbarë patriotëve shqiptare, përfshirë Konicën, arritën kulmin me themelimin e Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, The Hearth, me 28 prill 1912. Mbledhja e themelimit u zhvilluar në Kishën e Shën Gjergjit që atëhere ndodhej në 227 Tremont Street, Boston. VATRA bashkoi shoqëritë Besa-Besën, Flamuri i Krujës, Kombëtare dhe Dallëndyshja, dhe do të luante rol shumë të rëndësishëm në historinë e Shqipërisë. Një Pleqësi e përkohëshme u zgjodh për të drejtuar organizatën e re. Sekretar i saj u zgjodh Fan Noli. Konica dhe Floqi u ngarkuan me ngritjen e degëve të reja të organizatës në Masaçusets dhe shtete të tjera. Pas përfundimit të stinës së provimeve për Faikun nuk do të kishte më asnjë ditë pushimi të lirë. Përreth një muaj rrjesht, nga 19 maj 1912 deri në 16 qershor 1912 Konica do të udhëtonte pa rreshtur në mbarë Anglinë e Re duke ngritur dhe organizuar degë të reja të Vatrës në Worcester, MA, Lynn, MA, Manchester, N.H., Central Falls, R.I. and Southbridge, MA.<ref name=":0" />


⚫
Më 14 mars 1912 u regjistrua pranë Zyrës së Emërimeve të Universitetit të Harvardit, pra gjatë semestrit të dytë të vitit shkollor. Në arkivin e tij privat më 13 mars 2006 iu gjet Kërkesa për Punësim, përmes së cilës mëtonte të punësohej si “''pedagog në kolegj, shkollë normale ose shkollë tetëvjeçare; në lëndët: gjuhë romanse, kryesisht frengjisht dhe italisht''”. Pyetjes se në cilat pjesë të SH.B.A. dëshironte të punonte ai iu përgjigj: “Më 1912-1913, në rrethinat e Cambridge-it; në vitet e mëpasme kudo”. Sipas studjuesit Alibali synimi i tij për të mos u larguar nga Bostoni në një periudhë kritike të lëvizjes shqiptare në Amerikë përkon edhe me veprimtarinë e ethshme të Konicës e Nolit gjatë këtyre dy vieteve në kuadrin e Vatrës. Fakti që formulari i punësimit është gjetur në arkivën private të Faikut, dhe jo në Arkivën e Universitetit tregon se Konica nuk e dorëzoi atë tek zyra përkatëse. Sipas [[Jup Kastrati|Kastratit]], Konicës iu ofrua në fund të studimeve një vend pune si pedagog i [[Gjuha angleze|anglishtes]] në Universitin e [[Pekini|Pekinit]] në [[Kina|Kinë]].<ref name=":0" />
⚫
Me efektin domino të shpejtë të ngjarjeve të gjysmës së dytë së 1912 dhe shpërthimin e Luftës Ballkanike, Kuvendi i Jashtëzakonshëm i Vatrës i 16 shkurtit 1913 vendosi të dërgonte Faik Konicën si delegat në [[Kongresi i Triestes|Kongresin e Triestes]]. Kongresi filloi me 1 mars 1913 nën kryesinë e Faik Konicës. Ai zgjati tri ditë dhe më të moren pjesë përfaqësues nga të gjitha kolonitë shqiptare, të cilët moren vendime të rëndësishme dhe miratuan një rezolutë në mbështetje të Qeverisë së Përkohshme dhe kundër përpjekjeve për copëtimin e Shqipërisë<ref name=":0" />. 


⚫
Me efektin domino të shpejtë të ngjarjeve të gjysmës së dytë së 1912 dhe shpërthimin e Luftës Ballkanike, Kuvendi i Jashtëzakonshëm i Vatrës i 16 shkurtit 1913 vendosi të dërgonte Faik Konicën si delegat në [[Kongresi i Triestes|Kongresin e Triestes]]. Kongresi filloi me 1 mars 1913 nën kryesinë e Faik Konicës. Ai zgjati tri ditë dhe më të moren pjesë përfaqësues nga të gjitha kolonitë shqiptare, të cilët moren vendime të rëndësishme dhe miratuan një rezolutë në mbështetje të Qeverisë së Përkohshme dhe kundër përpjekjeve për copëtimin e Shqipërisë.<ref name=":0" /> Gjatë një qëndrimi dyvjeçar në [[Vjena|Vjenë]] nga fundi i [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]], u takua me [[Mbreti Zogu I|Ahmet bej Zogollin]] të internuar nga austro-hungarezët dhe u bënë miq. Së bashku u takuan sërish në Itali, ku Konica ishte përfaqësues jo shumë aktiv si delegat i Vatrës dhe kish refuzuar një ofertë për t'u emëruar përfaqësues diplomatik i qeverisë shqiptare në [[Roma|Romë]].
⚫
[[Skeda:AlbaniaPeriodical.jpg|thumb]]

[[Skeda:Konicamebashkpuntor.jpg|thumb|right|Konica me bashkëpunëtorët e tij, në Boston, 1927.<ref>[http://floart-press.blogspot.com/2008/02/gjon-mili-nje-dhurate-faik-konices.html?zx=4ec2e3c74af53d54 Mbi Konicën]</ref>]] Faiku vdiq në Uashington i vetmuar, pranë të cilit gjendej një mikesh e tij zonja G. A. Graham nga e cila na ofrohen çastet e fundit të jetës së Faik bej Konicës. Ja si i përshkruan z. Graham ato momente: “...''Faik bej Konica u përmend përsëri diku nga ora nëntë e pesëdhjetë. Më kërkoi dhe foli pak. Humbi në kllapi dhe hera e fundit kur u përmend ishte më vonë. Kishte nevojë për një gotë ujë, por iu luta që të pres. Ai sikur u pajtua dhe e ktheu kokën. Kjo ishte njëherazi edhe hera e fundit që bisedova me z. Konica''...”. Më 1914 ishte Konsull i përgjithshëm i Shqipërisë në Uashington.
=== Rikthimi i fundit në Shtetet e Bashkuara ===
Në vitin 1926 Ahmet Zogu e emëroi Konicën ministër fuqiplotë në SHBA, post që e ushtroi deri në vitin 1939, kur Italia e pushtoi Shqipërinë. Pas kësaj u shfuqizua nga Qeveria Amerikane ngaqë delegata e diplomacisë shqiptare ishte zhytur në borxhe. Prish raportet përfundimisht me [[Mbreti Zogu I|Ahmet Zogun]], që i ristabilizon më 1942 në verë për çështjen shqiptare nën okupacionin italian. Vdiq më 15 dhjetor 1942 në Uashington, nga një hemorragji cerebrale. Trupi i tij u përcoll për në banesën e fundit nën tingujt e kompozitorit të famshëm Vagnerit, që aq shumë e kish adhuruar.
Në shtator të 1921, Faiku u kthye nga Napoli në Boston me ftesë të ''Vatrës'' për t'u bërë kryetar i saj.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2011|pages=25-26}}.</ref> Konica nisi të kritikonte Zogun kur u emërua kryeministër më 1922 me pendën e tij të vrerosur.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2011|page=27}}.</ref> Më 1923 u takua në Boston me 20 vjeçarin [[Gjon Mili]], të cilit do t'i ofronte miqësinë e tij.<ref>{{Cite web|url=http://floart-press.blogspot.com/2008/02/gjon-mili-nje-dhurate-faik-konices.html?zx=93b383b725ddc0ad|title=Takimi i panjohur i Gjon Milit me Faik Konicën: dy shqiptarë të mëdhenj në panteonin e kulturës|date=12 shkurt 2007|website=floart-press.blogspot.com|last=Vrioni|first=Qerim|publisher=Telegraf. - Nr. 337|pages=16 - 17}}</ref> Pas takimit me mikun e vjetër Fazlli Frashëri më 1925, Konica ndërroi qasje kundrejt Zogut duke u shprehur gjithnjë e më tepër si edukator përmes publicistikës së tij.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2011|pages=31-34}}.</ref> Më 13 korrik 1926 dorëzoi letrat kredenciale si Ministër Fuqiplotë i [[Republika Shqiptare|Republikës]] në Departamentin e Shtetit Amerikan.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2011|page=12}}.</ref> [[Skeda:Konicamebashkpuntor.jpg|thumb|Konica me bashkëpunëtorët e tij, në Boston, 1927.|300x300px]]Në vitin 1926 Ahmet Zogu e emëroi Konicën ministër fuqiplotë në SHBA, post që e ushtroi deri në vitin 1939, kur Italia e pushtoi Shqipërinë. Pas kësaj u shfuqizua nga Qeveria Amerikane ngaqë delegata e diplomacisë shqiptare ishte zhytur në borxhe. Prish raportet përfundimisht me [[Mbreti Zogu I|Ahmet Zogun]], që i ristabilizon më 1942 në verë për çështjen shqiptare nën okupacionin italian. Vdiq më 15 dhjetor 1942 në Uashington, nga një hemorragji cerebrale. Trupi i tij u përcoll për në banesën e fundit nën tingujt e kompozitorit të famshëm Vagnerit, që aq shumë e kish adhuruar.
: “''Ndërroj jetë me mejtimin se ju jeni njerëzit që më keni kuptuar më qartë në këtë dhe. Nuk do të më tretë dheu, nëse ti imzot Noli dhe ti Lamja im i vogël dhe gjithë ata që e quajnë veten shqiptarë nuk do ta çojnë kufomën time të tretet në tokën mëmë. Kam lënë menjanë edhe harxhimet e rrugës për trupin pa jetë dhe shumën për dy metra vend në Shqipëri''”, thuhet në testamentin e Konicës.
: “''Ndërroj jetë me mejtimin se ju jeni njerëzit që më keni kuptuar më qartë në këtë dhe. Nuk do të më tretë dheu, nëse ti imzot Noli dhe ti Lamja im i vogël dhe gjithë ata që e quajnë veten shqiptarë nuk do ta çojnë kufomën time të tretet në tokën mëmë. Kam lënë menjanë edhe harxhimet e rrugës për trupin pa jetë dhe shumën për dy metra vend në Shqipëri''”, thuhet në testamentin e Konicës.
Sistemi komunist për pesëdhjetë vjet e ndaloi kthimin e eshtrave të tij në tokën shqiptare.
Sistemi komunist për pesëdhjetë vjet e ndaloi kthimin e eshtrave të tij në tokën shqiptare.
Rreshti 48: Rreshti 52:


== Pikëpyetje ==
== Pikëpyetje ==
<sup>?</sup> - dy vëllezërit e tjerë gjetkë figurojnë me emrat Mustafa dhe Hysen, ndërsa të motrat Rukije dhe Sanije<ref>Konica A., ''Albania 101: shkruan çdo gjë : mbesa e Faik Konicës, riboton "Albania"'', intervistoi Violeta Murati, [[Standard (gazetë)|Standard]]. - Nr. 1587, 7 maj, 2010, f. 14 - 15.</ref>.
<sup>?</sup> - dy vëllezërit e tjerë gjetkë figurojnë me emrat Mustafa dhe Hysen, ndërsa të motrat Rukije dhe Sanije.<ref>Konica A., ''Albania 101: shkruan çdo gjë : mbesa e Faik Konicës, riboton "Albania"'', intervistoi Violeta Murati, [[Standard (gazetë)|Standard]]. - Nr. 1587, 7 maj, 2010, f. 14 - 15.</ref>


== Burime ==
== Referencat ==
{{reflist|2}}
{{reflist|2}}


== Shiko dhe këtu ==
== Shiko edhe ==
* {{libri|Hipi Zhdripi i Gjuhës/Kro320|Kronologjia e jetës - Faik Konica}}
* {{libri|Hipi Zhdripi i Gjuhës/Kro320|Kronologjia e jetës - Faik Konica}}
* [http://www.albanianlanguage.net/en/konitza.html Zëri i Faik Konicës, gjatë një ligjerate në anglisht]
* [http://www.albanianlanguage.net/en/konitza.html Zëri i Faik Konicës, gjatë një ligjerate në anglisht]

Versioni i datës 2 qershor 2018 18:42

Stampa:Infobox shkrimtar

Faik bej Konica (Konicë, 15 mars 1875 - Uashington, 15 dhjetor 1942) qe propagandues i çështjes kombëtare, studjues i historisë kombëtare dhe i gjuhës shqipe, botues, publicist dhe diplomat shqiptar.

Ky “njeri me kulturë të lartë” (Noli), “enciklopedi shëtitëse” (G. Apolineri), eseist i shkëlqyer, stilist i përkryer, themelues teorik dhe praktik i kritikës letrare shqiptare, veprimtar politik me orientim perëndimor, siç ishte kultura e popullit që i takonte, poliglot, solli një model të ri në mendësinë shqiptare.

Biografia

Familja

Lindi në Konicë, në oxhakun e bejlerëve të njohur si Zenelbejllinjtë, i biri i Shahin beut dhe Lalia hanëm Delvinës,[1] i treti ndër katër djemtë, Mehmeti, Rustemi? dhe Hilmiu?.[2] Sipas studjuesit Agron Alibali muaji i lindjes figuron i dokumentuar më pas në prill - ndryshim që ndofta lidhet me ndryshimet në kalendaret e zbatuara në atë kohë dhe më pas.[1]

Shkollimi

Mësimet e para i mori në vendlindje nga mësuesë privatë,[1] më 1883 shkoi të vizitonte të motrën, Xhevën, që në atë kohë banonte në Shkodër. Ndoqi Kolegjën Saveriane të Jezuitëve në dy vite shkollore 1883-1885 ku ndoqi lëndë në italisht, latinisht, frëngjisht dhe gjermanisht. Kthehet në vendlindje për ndoshta një vit[2] dhe më pas vijoi shkollimin në Liceun Perandorak të Gallatasarajit në Stamboll gjatë viteve 1886-1887.[3] Filloi studimet universitare më 1890 në Collège de Lisieux, (Normandie); më 1893 ai shkoi në Lycée de Carcassonne (jugu i Francës) ku studioi deri më 1894, duke u përqëndruar në studimet klasike, letërsi dhe filozofi. Më 1893, gjatë “Année du Rhétorique” doli studenti i parë i kursit në lëndën e Kompozicionit në frëngjisht dhe në përkthimet latine. Përfundoi studimet universitare me diplomën of Bachelier de l’Enseignement Secondaire Classique (Lettres – Philosophie) në Fakultetin e Letërsisë të Dizhonit (Université de France) në 16 Nëntor 1895,[1] ku u pagëzua i krishterë katolik me emrin Domenik, që e ka përdorur edhe në një letërkëmbim "beg Faik - Dominik Koniza".[4] Në vitin 1895-1896 Konica filloi studimet pas-universitare tek Collège de France në Paris, ku u përqëndruar në “letërsinë mesjetare frënge, dhe letërsi romake”.[1]

Belgjikë, Angli, Amerikë

Më 1897 shkoi në Bruksel ku themeloi revistën e përkohshme të quajtur “Albania”, me ndihmën e autoriteteve austro-hungareze.[4] Sipas dokumenteve belge, gjatë kohës që jetoi në Francë, Konica kish njohur një grua të quajtur Sophie Annette Hygon, me të cilën më 1897 pati një djalë të quajtur Henrik.[5] Më 1903 u shpërngul në Londër, ku mori leje të punonte në Departamentin e Dorëshkrimeve të Muzeumit Britanik. Në Londër jetoi pesë vjet dhe studjoi dokumentet shtetërore veneciane që lidheshin me Shqipërinë si dhe me dorëshkrime të tjera, disa prej të cilave i botoi tek “Albania”. Më 1909 u ftua prej shqiptaro-amerikanëve të shkonte në Shtetet e Bashkuara, ku të jepte një varg leksionesh, që e bëri në dyvjeçarin 1909-1911. Më 22 tetor 1909 mori në dorëzim prej Fan Nolit redaksinë e gazetës "Dielli", që ishte botim javor i Shoqërisë "Besa-Besë". Konica punoi si kryeredaktor i Diellit deri më 18 mars 1910, për t’u kthyer sërish me 6 maj deri me 1 korrik 1910, dhe mandej prej 1 gushtit 1912 deri më 8 korrik 1913. Më 24 dhjetor 1911 në një mbledhje drejtuar nga Kristo Floqi, Konica caktohet anëtar i Komisionit për Bashkimin e organizatave shqiptare në SH.B.A. Përpjekjet e mbarë patriotëve shqiptare, përfshirë Konicën, arritën kulmin me themelimin e Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, The Hearth, me 28 prill 1912. Mbledhja e themelimit u zhvilluar në Kishën e Shën Gjergjit që atëhere ndodhej në 227 Tremont Street, Boston. VATRA bashkoi shoqëritë Besa-Besën, Flamuri i Krujës, Kombëtare dhe Dallëndyshja, dhe do të luante rol shumë të rëndësishëm në historinë e Shqipërisë. Një Pleqësi e përkohëshme u zgjodh për të drejtuar organizatën e re. Sekretar i saj u zgjodh Fan Noli. Konica dhe Floqi u ngarkuan me ngritjen e degëve të reja të organizatës në Masaçusets dhe shtete të tjera. Pas përfundimit të stinës së provimeve për Faikun nuk do të kishte më asnjë ditë pushimi të lirë. Përreth një muaj rrjesht, nga 19 maj 1912 deri në 16 qershor 1912 Konica do të udhëtonte pa rreshtur në mbarë Anglinë e Re duke ngritur dhe organizuar degë të reja të Vatrës në Worcester, MA, Lynn, MA, Manchester, N.H., Central Falls, R.I. and Southbridge, MA.[1]

Më 14 mars 1912 u regjistrua pranë Zyrës së Emërimeve të Universitetit të Harvardit, pra gjatë semestrit të dytë të vitit shkollor. Në arkivin e tij privat më 13 mars 2006 iu gjet Kërkesa për Punësim, përmes së cilës mëtonte të punësohej si “pedagog në kolegj, shkollë normale ose shkollë tetëvjeçare; në lëndët: gjuhë romanse, kryesisht frengjisht dhe italisht”. Pyetjes se në cilat pjesë të SH.B.A. dëshironte të punonte ai iu përgjigj: “Më 1912-1913, në rrethinat e Cambridge-it; në vitet e mëpasme kudo”. Sipas studjuesit Alibali synimi i tij për të mos u larguar nga Bostoni në një periudhë kritike të lëvizjes shqiptare në Amerikë përkon edhe me veprimtarinë e ethshme të Konicës e Nolit gjatë këtyre dy vieteve në kuadrin e Vatrës. Fakti që formulari i punësimit është gjetur në arkivën private të Faikut, dhe jo në Arkivën e Universitetit tregon se Konica nuk e dorëzoi atë tek zyra përkatëse. Sipas Kastratit, Konicës iu ofrua në fund të studimeve një vend pune si pedagog i anglishtes në Universitin e Pekinit në Kinë.[1]

Me efektin domino të shpejtë të ngjarjeve të gjysmës së dytë së 1912 dhe shpërthimin e Luftës Ballkanike, Kuvendi i Jashtëzakonshëm i Vatrës i 16 shkurtit 1913 vendosi të dërgonte Faik Konicën si delegat në Kongresin e Triestes. Kongresi filloi me 1 mars 1913 nën kryesinë e Faik Konicës. Ai zgjati tri ditë dhe më të moren pjesë përfaqësues nga të gjitha kolonitë shqiptare, të cilët moren vendime të rëndësishme dhe miratuan një rezolutë në mbështetje të Qeverisë së Përkohshme dhe kundër përpjekjeve për copëtimin e Shqipërisë.[1] Gjatë një qëndrimi dyvjeçar në Vjenë nga fundi i Luftës së Dytë Botërore, u takua me Ahmet bej Zogollin të internuar nga austro-hungarezët dhe u bënë miq. Së bashku u takuan sërish në Itali, ku Konica ishte përfaqësues jo shumë aktiv si delegat i Vatrës dhe kish refuzuar një ofertë për t'u emëruar përfaqësues diplomatik i qeverisë shqiptare në Romë.

Rikthimi i fundit në Shtetet e Bashkuara

Në shtator të 1921, Faiku u kthye nga Napoli në Boston me ftesë të Vatrës për t'u bërë kryetar i saj.[6] Konica nisi të kritikonte Zogun kur u emërua kryeministër më 1922 me pendën e tij të vrerosur.[7] Më 1923 u takua në Boston me 20 vjeçarin Gjon Mili, të cilit do t'i ofronte miqësinë e tij.[8] Pas takimit me mikun e vjetër Fazlli Frashëri më 1925, Konica ndërroi qasje kundrejt Zogut duke u shprehur gjithnjë e më tepër si edukator përmes publicistikës së tij.[9] Më 13 korrik 1926 dorëzoi letrat kredenciale si Ministër Fuqiplotë i Republikës në Departamentin e Shtetit Amerikan.[10]

Konica me bashkëpunëtorët e tij, në Boston, 1927.

Në vitin 1926 Ahmet Zogu e emëroi Konicën ministër fuqiplotë në SHBA, post që e ushtroi deri në vitin 1939, kur Italia e pushtoi Shqipërinë. Pas kësaj u shfuqizua nga Qeveria Amerikane ngaqë delegata e diplomacisë shqiptare ishte zhytur në borxhe. Prish raportet përfundimisht me Ahmet Zogun, që i ristabilizon më 1942 në verë për çështjen shqiptare nën okupacionin italian. Vdiq më 15 dhjetor 1942 në Uashington, nga një hemorragji cerebrale. Trupi i tij u përcoll për në banesën e fundit nën tingujt e kompozitorit të famshëm Vagnerit, që aq shumë e kish adhuruar.

“Ndërroj jetë me mejtimin se ju jeni njerëzit që më keni kuptuar më qartë në këtë dhe. Nuk do të më tretë dheu, nëse ti imzot Noli dhe ti Lamja im i vogël dhe gjithë ata që e quajnë veten shqiptarë nuk do ta çojnë kufomën time të tretet në tokën mëmë. Kam lënë menjanë edhe harxhimet e rrugës për trupin pa jetë dhe shumën për dy metra vend në Shqipëri”, thuhet në testamentin e Konicës.

Sistemi komunist për pesëdhjetë vjet e ndaloi kthimin e eshtrave të tij në tokën shqiptare. Noli dhe Lamja i vogël (Sejfulla Maleshova) nuk mund të bënin asgjë. Më 4 mars 1946 Noli i shkruante Lames që të ndikonte tek autoritetet shqiptare të plotësohej amaneti i Konicës. Pasi Malëshova nuk mundi të bënte gjë, ndërhyri vet tek autoritetet shqiptare dhe fatkeqësisht, për arsye politike, nuk gjeti mirëkuptim. Eshtrat e tij u kthyen në atdhe, në një ditë maji të vitit 1995 dhe u vendosën në Parkun e Tiranës, pranë varreve të vëllezërve Frashëri. Kështu u plotësua amaneti i Konicës, të anatemuarit, njeriut “që hodhi baltë mbi letërsinë shqiptare” , “shkrimtarit reaksionar”, sikurse u quajt paturpësisht, i cili u letua nga letrat shqipe për motive politike. Në këtë turp morën pjesë edhe shkrimtarët e kritikët letrarë, të cilët kurrë nuk do të kenë forcë, përmes kritereve estetike, ta zhvendosin nga maja e kulturës shqiptare. Atje është i përgjithmonshëm. I veçanti, tekanjozi – Faik Konica. Faik Konica është një nga personalitetet më në zë të kulturës dhe letërsisë shqiptare. Prozator dhe poet, publicist dhe estetist, kritik letrar dhe përkthyes, ai me veprën e tij të shumanshme pasuroi dhe ngriti në lartësi të reja fjalën shqipe dhe mendimin letrar shqiptar. Njeri me dituri të madhe, dhe dhunti artistike, mjeshtër i hollë i gjuhës shqipe, Konica ka hyrë në historinë e kulturës sonë kombëtare jo vetëm si erudit e stilist i përkryer, por edhe si shkrimtar me vlera të shquara ideoartistike.

Tituj të veprave

Pikëpyetje

? - dy vëllezërit e tjerë gjetkë figurojnë me emrat Mustafa dhe Hysen, ndërsa të motrat Rukije dhe Sanije.[11]

Referencat

  1. ^ a b c d e f g h Alibali, Agron (19 dhjetor 2010). "Faik Konica më 1911-1912 Vitet e Harvardit dhe të "Vatrës"". albaniapress.com. Gazeta shqiptare ("Milosao", suplement). - Nr. 5142. fq. II–V. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ a b Kelmendi, Ramiz (19 Janar 2014) [1995]. "Konica siç nuk e njohim, të dhënat të reja për prindërit, motrat e vëllezërit". shqiptarja.com. Shqiptarja.com suplementi "Rilindasi". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Shiko vlerat e datave në: |date= (Ndihmë!)
  3. ^ Shema, Isak (shtator 2009). "Faik Konica - personalitet i shquar i letërsisë dhe i kulturës shqiptare" (PDF). diogenpro.com. Diogen. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b Ikonomi, Ilir (2011). Faik Konica: jeta në Uashington. Tiranë: Onufri. fq. 108. ISBN 978-99956-87-41-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Ikonomi 2011, p. 148.
  6. ^ Ikonomi 2011, pp. 25-26.
  7. ^ Ikonomi 2011, p. 27.
  8. ^ Vrioni, Qerim (12 shkurt 2007). "Takimi i panjohur i Gjon Milit me Faik Konicën: dy shqiptarë të mëdhenj në panteonin e kulturës". floart-press.blogspot.com. Telegraf. - Nr. 337. fq. 16–17. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Ikonomi 2011, pp. 31-34.
  10. ^ Ikonomi 2011, p. 12.
  11. ^ Konica A., Albania 101: shkruan çdo gjë : mbesa e Faik Konicës, riboton "Albania", intervistoi Violeta Murati, Standard. - Nr. 1587, 7 maj, 2010, f. 14 - 15.

Shiko edhe

Wikisource ka një koleksion punimesh të Autorit :
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Faik_bej_Konica&oldid=1867900"