Kisha e Zemrës së Shenjtë të Krishtit

Kisha e Zemrës së Shenjtë të Krishtit, Tiranë
Lloji	Arkitekture
Vendndodhja	Rrethi i Tiranës, Qarku i Tiranës, Shqipëri
Koordinatat	41.327278°N 19.809444°E / 41.327278; 19.809444
Ndërtuar	Shek XX
Organi drejtues	DRKK Tirane
Monument Kulture në Shqipëri
Emri zyrtar: Monument i trashëgimisë kulturore
Lloji	Nën mbrojtje
Kriteret	II
Përcaktuar	122
Nr. i referencës	TR081
Tipologjia	Kishë
Kisha e Zemrës së Shenjtë të Krishtit në hartë

Kisha e Zemrës së Shenjtë të Krishtit është një kishë katolike e ritit latin në kryeqytetin shqiptar Tiranë, Shqipëri, në rrugën e Kavajës (Rruga e Kavajës) në perëndim të Sheshit Skënderbej.

E ndërtuar në fund të viteve 1930, ishte një nga tre kishat katolike të Tiranës në epokën parakomuniste. Sot vetëm e ritit romak, deri në komunizëm kishte një anë kishëz të rezervuar për besimtarët shqiptarë katolikë të ritit bizantin (Kisha Greko-Katolike Shqiptare). Kisha, në varësi të kryepeshkopit katolik të Tiranë-Durrës, është monument i trashëgimisë kulturore të Shqipërisë që nga viti 2007 (i llojit "Arkitekture", i miratuar me numër "122 më 05.03.2007").

Histori

Edhe pse pas shekujve të dominimit osman kishte pak katolikë në Shqipërinë qendrore, e cila ishte kryesisht myslimane, një kishë e vogël katolike ishte ndërtuar në Tiranë qysh në vitin 1856. Kisha e Shën Mërisë ose "Kisha Zonja e Konceptimit të Papërlyer" u dhurua nga perandori austriak Franc Jozef I për të ndihmuar katolikët shqiptarë në vend.

Projekti i Kishës Katolike në Tiranë është realizuar në vitin 1937 nga arkitekti italian Giovanni Santi, vëlla i superiorit të jezuitëve shqiptarë At Luigi Santi. Kisha u projektua në atë që dikur quhej Bulevardi Musolini, sot Rruga e Kavajës e Tiranës. Ishte Kisha e parë katolike që ndërtohej në kryeqytetin e ri shqiptar.

Rreth dhjet vjet më parë kishin filluar përpjekjet për aprovimin e lejes the dhënies së territorit ku do ndërtohej Kisha e parë bashkohore katolike në Tiranë. Dokumentacioni arkivor daton në vitin 1929. Në 24 qershor të vitit 1938 u vendos guri i parë i Kishës së re në Tiranë. Kisha u shugurua nga Arqipeshkvi Vinçens Prennushi. Mbretëresha Geraldinë dhuroi 10,000 franga ari për ndërtimin e kishës. Dritaret me njolla janë dhuruar nga Maja Jacomoni di San Savino, gruaja e guvernatorit italian Francesco Jacomoni. Kisha kishte një altar me ikonostas për liturgjinë bizantine në një nga absidat. Fillimisht ishin planifikuar gjithashtu një kullë zile dhe një ndërtesë ngjitur për porosinë, që për shak të luftës së dytë botërore dhe rrethanave të tjera, nuk ju arritën të ndërtoheshin.

Kontributet për ndërtimin e Kishës ishin domethënëse, në një farë mase ishin dhe guri i saj shpirtëror. Për ndërtimin e saj kontribuan njerëz të thjeshtë të çdo besimi deri dhe dy Papat e Vatikanit që ushtruan papatin e tyre përgjatë ndërtimit të Kishës, Papa Pio XI dhe Papa Pio XII (që porositi altarin). Edhe Kisha Bizantine Arbëreshe dhe personalitete të spikatura si arbëreshi Terenc Toçi, etj, morën pjesë në realizimin e saj. Komuniteti Fetar ishte i paduruar dhe entuziast për ndërtimin e Kishës katolike, aq sa meshat filluan të mbaheshin pa pbaruar punimet. Kisha u hap me shërbimin e mesnatës më 24 dhjetor 1939. Kjo Kishë ishte mëshirim arkitekturor ku bashkoheshin stili neo-klasik perëndimor me atë neo-bizantin, në një harmoni të plot. Elementet e Kishës ishin magjepës dhe risi në ambjentin fetar shqiptar. Pikturat murale, dritaret me xhamat dhe imazhet shumëngjyrëshe, imazhi i Shën Mërisë së Shkodrës, organo dhe elementë të tjerë herë herë dhe bizantin bënin që Kisha Katolike e Zëmrës së Krishtit të ishte një bizhu në kryeqytetin shqiptar.

Brendësia e kishës sot

Mbas vitit 1967, në vazhdën e politikave antifetare nga autoritetet komuniste, kur Shqipëria u shpall shteti i parë ateist në botë, Kisha Katolike "Zëmra e Krishtit" u mbyll dhe u boshatis, me humbjen e trashëgimisë liturgjike-artistike, dhe u shndërrua në "Kinoteatër Rinia". Fasada e ndërtesës me pamje nga rruga u modifikua shumë për të fshehur qëllimin origjinal të ndërtesës dhe afresket po u hiqen gjithashtu. Për fat ajo jo vetëm që nuk u shkatërrua si shumë simotrat e saj por falë arkitetktit disident Maks Velo, asaj ju vendos një fasadë pa i dëmtuar muret dhe autenticitetin e godinës fillestare.

Martirizimi i klerit katolik shqiptar përgjat regjimit komunist ka qënë pa precedentë. Dëshmorët si Dom Stefan Kurti, Imzot Vinçens Prenushi dhe rreth dyzet martirë të tjerë, lidhur me këtë kishë, janë apostuj të besimit tek shqiptarët.

Pas rënies së regjimit komunist, selia e Kryedioqezës Durrës-Tiranë u zhvendos në kryeqytet, duke e kthyer Kishën e Zemrës së Shenjtë në një katedrale të përkohshme. Megjithatë, Katedralja e Shën Lluçisë e Durrësit mbeti bashkë-katedrale. Në 23 mars 1991 Shën Nënë Tereza rihapi Kishën e Zëmrës së Krishtit në Tiranë. Prifti Don Ndoc Sahatçisë i dorëzoi çelsat. Në verën e të të njëjtit vit Kisha kaloi serish nën drejtimin e Etërve Jezuitë, duke themeluar prap keshtu Famullinë.

Fasada e objektit u rinovua sërish pas vitit 1990. Në vitin 1999 u dekorua me afreske të reja. Përveç traditave të krishtera si Darka e Zotit, u bë homazh edhe besimit katolik në epokën komuniste përmes imazheve realiste. Altari dhe ikonostasi bizantin, për liturgjinë katolike-lindore shqiptare, nuk u bë prap.

Në vitin 2002 selia e katedrales nga Kisha e Zemrës së Shenjtë u zhvendos në Katedralen e re të Shën Palit, si kisha kryesore e qytetit dhe katedralja e kryepeshkopatës, bashkë-katedralja mbetet kisha e lashtë e Durrësit, selia e lashtë e kryepeshkopit. Tashmë Famullia është simbol i vlerave dhe jetës devotshme krështere.

Shiko edhe

• Krishterimi në Shqipëri

Lidhje të jashtme

• Instituti i Monumenteve të Kulturës