Festivali i 11-të i Këngës në RTSH

Festivali i 11-të i Këngës në RTSH
Festivali i 11-të i Këngës në RTSH
Edicioni	11-të
Qyteti	Tirana
Viti	1972
Datat	22, 23, 24 dhjetor
Prezantues	Edi Luarasi dhe Bujar Kapexhiu
Artisti Fitues	Tonin Tërshana
Kënga Fituese	“Kur vjen Pranvera”
1971	1973

Festivali i 11-të i Këngës në RTSH u zhvillua më 22 dhe 25 Dhjetor të vitit 1972 në Tiranë. Festivali shënoi një ngjarje të kbukur artistike, dukepërfshirë gndryshimin që po kërkohe në të gjithë elementët e kulturës dhe artit në Shqipëri, që nga liberalizmi në veshje dhe deri në pamjen e jashtme. Ky festival u dënua nga diktatori Hoxha si një festival që përhapte kulturën borgjeze (dicka e shpallur në kundërshtim me parimet shtetërore) perëndimore dhe shumë nga organizatorët dhe pjesëmarrësit u dënuan me burgime të gjata.

Programi i Festivalit

Festivali i 11-ë u zhvillua në tri netë 22, 23 dhe 24 dhjetor 1972. Regjisor i festivalit ishte Mihal Luarasi. Prezantues ishin Edi Luarasi dhe Bujar Kapexhiu. Këngë fituese u zgjodh “Kur vjen pranvera” kënduar nga Tonin Tërshana. Këngëtarët që kënduan në Festivalin e 11 të Këngës në RTSH ishin:

• Zija Saraçi - Me këngën "Sonte u takoj të Gjithëve"
• Bashkim Alibali
• Dorian Nini
• Ema Qazimi
• Françesk Radi
• Iliriana Çarçani
• Hilmi Hoxha
• Justina Aliaj
• Lefter Agora
• Liljana Kondakçi
• Lindita Sota (Theodhori)
• Petrit Dobjani
• Suzana Qatipi
• Sherif Merdani - këndoi këngën "Duart e tua"
• Shkëlqim Pashollari
• Tonin Tërshana - këndoi këngën fituese "Kur vjen pranvera"
• Valentina Gjoni
• Vaçe Zela - këndoi këngën "Natën vonë"

Kompleksi i Elbasanit këndoi kengen "Rruga e Dibres"

Juria e kryeqytetit ishte ajo që përmbysi rezultatin e votimit, në përfundim të natës finale, duke i dhënë çmimin fitues këngës "Kur vjen pranvera". Në dimrin komunist të viteve '72 besohej për një "pranverë" në jetën e shoqërise shqiptare. Nuk është aspak e rastit përse fitoi kjo kënge: anëtarë të jurisë së kryeqytetit ishin studentet e vitit të fundit të inxhinierisë elektrike. Në këtë festival këngët u kënduan vetëm nga një kengëtar, nuk u përsëritën. Gjithashtu u dha vetëm një çmim i parë, nje i dytë dhe një i tretë.

Përmbledhjet, këngët pjesëmarrëse të secilës natë, fituesit, deri në festivalin e 30-të, këtu e kudo që t'i lexoni, janë hedhur nga Jozef Zamputti që i ka të regjistruara direkt nga festivalet. Njëlloj janë rregjistruar nga Jozef Zamputti koncertet "Kur vjen pranvera".

Këngët pjesëmarrëse

Ishte festivali i parë ku këngët nuk u përsëriten dhe këngëtaret interpretonin vetëm një këngë duke marrë shembull nga festivali i Sanremos që, pikërisht në shkurt të atij viti (24-26.2.1972), filloi të mos i përsëriste këngët me interpretues të tjerë (vetëm Festivali i 1-rë, i 2-të dhe i 6-të i Sanremos kanë pasur nga një interpretues për këngët si dhe të gjithë festivalet që vijnë pas këtij viti 1972).

Por, mbas kritikave ndaj Festivalit të 11-të, festivalet tona do të ktheheshin prapë në këngët me dy interpretë të ndryshëm deri në Festivalin e 24-t (1985) kur, përfundimisht, këngët nuk do të përsëriteshin më.

Meqë këngët nuk përsëriteshin, 20 këngët pjesëmarrëse u kënduan të gjitha natën e parë, që u nda në dy pjesë. Orkestra nën drejtimin e Gasper Çurçisë kishte më shumë tingëllim frymor e ritmik. Eshte ky festival ku merr pjese per here te pare nje kompleks modern: Kompleksi i Elbasanit me kengetar Sherif Merdanin, qe interpretoi kengen "Rruga e Dibres". Tematika e këngëve ishte për rininë, dashurinë, miqësite rinore, bile edhe për problemet botërore (kënga "Kur dëgjojme zëra nga bota" ). Meqë këngët nuk përsëriteshin, ato ishin më të gjata në ekzekutim, sidomos me intervalet orkestrale. Gjithashtu në spektakël, për herë të parë, kishte edhe të ftuar; ndër ta Abdulla Grimci, drejtuesi artistik i Festivalit të parë. Në këtë festival fillojne karrierën e tyre këngëtaret Lindita Sota (Theodhori) e Suzana Qatipi. Fillojnë karrierën e tyre kompozitorët Josif Minga, Aleksandër Peçi, Enver Shëngjergji.

Midis këtyre festivaleve ky është festivali i vetëm ku u dhanë vetëm një çmim i parë, një i dytë dhe një i tretë (edhe kjo gjë nën shembullin e festivalit të Sanremos). Por që nga Festivali i 12-ë do të kthehet prapë në çmimet e përhershme: një çmim i parë, dy çmime të dyta, tre çmime të tretë (me përjashtime të vogla), deri në Festivalin e 29-ë siç vazhdon edhe sot: një i parë, një i dytë, një i tretë. Natën finale, gjatë votimit të fundit, merreshin në fillim votat e jurive të qyteteve të ndryshme dhe në vend të parë ishte "Udhët janë të bukura" ("Kafe Flora"), por juria e fundit e Tiranës e përmbysi rezultatin duke nxjerrë në vend të parë këngën "Kur vjen pranvera". Tonin Tershana qe interpretoi mjeshterisht këtë këngë e ka fitoren e tretë.

Është festivali i vetëm i atyre viteve ku votonin juritë e gjithë qyteteve kryesore.

Nata e parë - 22.12.1972

PJESA E PARË

Radha e prezantimit	Titulli i këngës	Muzika	Teksti	Interpretuesi
1	Sonte u takoj të gjithëve	Josif Minga	Shaban Murati	Zija Saraçi
2	Në ekranin e televizorit	Agron Xhunga	Ibrahim Gani	Justina Aliaj
3	Dhoma 23	Flamur Shehu	Betim Muço	Shkëlqim Pashollari
4	Shoqja më e mirë	Çesk Zadeja	Petraq Qafëzezi	Dorian Nini
5	Një kujtim nga deti	Vasil Çuni	Sadik Bejko	Lefter Agora
6	Cila stinë të pëlqen	Gëzim Laro	Ilirian Mezini	Valentina Gjoni
7	Kur vjen pranvera	Pjetër Gaci	Fatos Arapi	Tonin Tërshana
8	Përshëndetje	Avni Mula	Tonin Miloti	Petrit Dobjani
9	Rruga e Dibrës	Alfons Balliçi	Agim Shehu	Kompleksi i Elbasanit
10	Kush më njeh mua	Agim Prodani	Dritëro Agolli	Ema Qazimi

PJESA E DYTË

Radha e prezantimit	Titulli i këngës	Muzika	Teksti	Interpretuesi
1	Kur dëgjojmë zëra nga bota	Françesk Radi	Sadik Bejko	Françesk Radi
2	Vajza e qelqeve	Tasim Hoshafi		Hilmi Hoxha
3	Nuk them se s'të kujtoj	Ferdinand Deda	Lirim Deda	Fatbardha Rakipi
4	Mozaik tingujsh, mozaik ngjyrash	Aleksandër Peçi	Natasha Lako	Liliana Kondakçi
5	Vajzat dhe kompozitori	Aleksandër Lalo	Roland Gjoza	Suzana Qatipi
6	Mbrëmja e fundit	Enver Shëngjergji	Enver Shëngjergji	Bashkim Alibali
7	Një degë e gjelbër	Kujtim Laro	Sadik Bejko	Iliriana Çarçani
8	Natën vonë	Tish Daija	Llazar Siliqi	Vaçe Zela
9	Duart e tua	Kastriot Gjini	Agim Shehu	Sherif Merdani
10	Udhët janë të bukura	Agim Krajka	Agim Shehu	Lindita Sota

.

Nata e dytë - 23.12.1972

U përsëritën po këto 20 këngë.

Nata finale - 24.12.1972

Dolën 10 këngë sipas radhës së mëposhtme:

1. Sonte u takoj të gjithëve
2. Shoqja më e mirë
3. Mozaik tingujsh, mozaik ngjyrash
4. Mbrëmja e fundit
5. Kur vjen pranvera
6. Natën vone
7. Një degë e gjelbër
8. Duart e tua
9. Kush më njeh mua
10. Udhët janë të bukura

Çmimet

Çmimi i parë

• Kur vjen pranvera - muzika Pjetër Gaci, teksti Fatos Arapi

Çmimi i dytë

• Udhët janë të bukura - muzika Agim Krajka, teksti Agim Shehu

Çmimi i tretë

• Kush më njeh mua - muzika Agim Prodani, teksti Dritëro Agolli

Reagimet politike

Festivali i 11 shënoi një nga të paktat raste të shprehjes së lirisë artistike gjatë regjimit komunit, e cila u prit me kundërshti të mëdha politike, përndjekje e internime të artistëve dhe drejtuesve artistikë të festivalit. Ky festival do të shënonte kulminacionin e përpjekjeve për të thyer rregullat e ngurta të Realizmit Socialist në muzikë dhe kulturë.

Shumica e pjesëmarrësve të këtij festivali u internuan ose u burgosën, ndërkohë që shumë të tjerë u pushuan nga puna. Prezantuesja Edi Luarasi pësoi një kalvar të tërë vuajtjesh, ndërsa bashkëshorti i saj Mihallaq Luarasi, i cili ishte njeri i spikatur i artit të asaj kohe, u burgos pas akuzave politike kundër artit të tij.

Në shtypin e kohës filloi një valë artikujsh kundër imitimeve moderniste dhe më në fund Plenumi i katërt i Komitetit Qendror të PPSH në vitin 1973 zyrtarizoi censurën, si reagim mbi modernizmin e festivalit. Censura do të pasohej me një goditje të madhe kundrejt artit dhe kulturës dhe më pas do të përfshinte edhe aspektet e tjera të jetës.

Në atë plenum u goditën rëndë zhvillimet e reja të letërsisë, dramës, muzikës, pikturës etj, ku në mënyrë të veçantë u bënë ndëshkime për Fadil Paçramin e Todi Lubonjën. Vetë diktatori Enver Hoxha mbajti një fjalim ku theksoi se shfaqjet e huaja, liberale, borgjeze kishin përfshirë çdo shtëpi komunisti dhe duheshin marrë masa që kjo të ndalohej.

Mbas Pleniumit të 4-t jo vetëm që u ndaluan të gjitha këngët e këtij festivali, por edhe nuk u lejuan të këndojnë më Justina Aliaj, kantautori Françesk Radi, Dorian Nini etj.