Wikipedia:Faqja kryesore/Artikulli i javës/Arkivi/2021

Artikujt e listuar më poshtë janë artikuj të shfaqur në seksionin "Artikulli i javës" gjatë gjithë vitit 2021.

Arkiva sipas viteve: 2012 • 2013 • 2014 • 2015 • 2016 • 2017 • 2018 • 2019 • 2020

Java 1-rë Shën Olga (Sllavishte kishtare: Ольга, Norvegjishte e vjetër: Helga; lindur c. 890–925, në Pskov - vdiq 969 pas Krishtit në Kiev) ishte një regjente i Kievan Rus për djalin e saj Svyatoslav nga 945 deri më 960. Për shkak të transliterimi të papërsosur midis sllavishtes së Lindjes së Vjetër dhe gjuhës angleze, emri Olga është sinonim i Olha. Për shkak të origjinës së saj Varangiane, ajo gjithashtu njihet në Norvegjishte të vjetër si Shën Helga. Ajo është e njohur për shkatërrimin e saj të Drevlians, një fis që kishte vrarë burrin e saj Igor të Kievit. Edhe pse do të ishte nipi i saj Vladimir I, i cili do ta shndërronte tërë kombin në krishterim, për shkak të përpjekjeve të saj për të përhapur krishterimin përmes Rusit, Olga nderohet si shenjtore në Kishën Ortodokse Lindore me epitetin "E barabartë me Apostujt" dhe dita e festës e saj është 11 korriku. Më 1547, gati 600 vjet pas vdekjes së saj 969, Kisha Ortodokse Ruse e quajti Olgën një shenjtore. Për shkak të ndikimit të saj proselizues, Kisha Ortodokse Lindore, Kisha Katolike Greke Rutheniane dhe Kisha Katolike Greke e Ukrainës e quajnë Shën Olga nga Isapóstolos i nderuar, "I barabartë me Apostujt". Ajo është gjithashtu një shenjt në Kishën Katolike Romake. Dita e festës së Olgës është 11 korriku, data e vdekjes së saj. Në përputhje me biografinë e saj, ajo është mbrojtëse e të vejave dhe të konvertuarave. Lexo më tej... Redakto	Java 2-të Beteja e Tigranocertës (armenisht: Տիգրանակերտի ճակատամարտ, Tigranakerti tchakatamart) u luftua më 6 tetor 69 para Krishtit midis forcave të Republikës Romake dhe ushtrisë së Mbretërisë së Armenisë, të udhëhequr nga Mbreti Tigrani i Madh. Forca Romake, e udhëhequr nga Konsulli Lucius Licinius Lucullus, mposhti Tigranët dhe, si rezultat, pushtoi kryeqytetin e Tigranëve të Tigranocertës. Beteja lindi nga Lufta e Tretë Mithridatike që po luftohej midis Republikës Romake dhe Mithridates VI të Pontit, vajza e së cilës, Kleopatra ishte e martuar me tigranasit. Mithridates iku për të kërkuar strehim me dhëndrin e tij dhe Roma pushtoi Mbretërinë e Armenisë. Pas rrethimit me Tigranocertën, forcat romake ranë prapa një lumi aty pranë, kur u afrua ushtria e madhe armene. Duke tërhequr tërheqjen, romakët kaluan në një krah dhe ra në krahun e djathtë të ushtrisë armene. Pasi Romakët mposhtën kataprakët armenë, ekuilibri i ushtrisë së Tigranasit, e cila përbëhej kryesisht nga taksat e papërpunuara dhe trupat fshatare nga perandoria e tij e gjerë, u panikos dhe u larguan, dhe Romakët mbetën në krye të fushës. Lexo më tej... Redakto
Java 3-të Princi Çarls i Uellsit është trashëgimtari për fronin britanik si djali më i madh i Mbretëreshës Elizabeth II. Ai ka qenë Duka i Cornwall dhe Duka i Rothesay që nga viti 1952 dhe ai është trashëgimtari më i vjetër dhe me shërbimin më të gjatë në historinë britanike. Ai është gjithashtu Princi me shërbimin më të gjatë i Uellsit, që ka mbajtur atë titull që nga viti 1958. Çarls lindi në Pallatin Buckingham si nipi i parë i Mbretit Xhorxh VI dhe Mbretëreshës Elizabetë. Ai ishte arsimuar në shkollat Cheam dhe Gordonstoun, të cilat babai i tij, Princi Filip, Duka i Edinburgut, i kishte ndjekur si fëmijë. Çarls gjithashtu kaloi një vit në kampusin Timbertop të Shkollës Geelong Grammar në Victoria, Australi. Pasi fitoi një diplomë Bachelor të Arteve nga Universiteti i Kembrixhit, Çarls shërbeu në Royal Air Force dhe Royal Navy nga 1971 deri më 1976. Në vitin 1981, ai u martua me Zonjën Diana Spencer dhe ata patën dy djem: Princi William (lindur më 1982) dhe Princ Harry (lindur më 1984). Në vitin 1996, çifti u divorcua pas marrëdhënieve jashtëmartesore të publikuara mirë nga të dy palët. Diana vdiq si rezultat i një aksidenti automobilistik në Paris vitin e ardhshëm. Më 2005, Çarls u martua me partneren që ka tani Camilla Parker Bowles. Si Princ i Uellsit, Çarls ndërmerr detyra zyrtare në emër të mbretëreshës dhe sferave të Commonwealth. Çarls themeloi The Prince's Trust më 1976, sponsorizon organizatat bamirëse The Prince, dhe është një mbrojtës, president dhe një anëtar i mbi 400 bamirësive dhe organizatave të tjera. Si një ambientalist, ai ngrit ndërgjegjësimin për bujqësinë organike dhe ndryshimet klimatike, e cila i ka fituar atij çmime dhe njohje nga grupet mjedisore. Lexo më tej... Redakto	Java 4-të Protokolli i Korfuzit (greqisht: Πρωτόκολλο της Κέρκυρας), i nënshkruar më 17 maj 1914, ishte një marrëveshje midis përfaqësuesve të Qeverisë Shqiptare dhe Qeverisë së Përkohshme të Epirit të Veriut, e cila njohu zyrtarisht zonën e Epirit të Veriut si një rajon vetëqeverisës autonom nën sovranitetin e princit të Principatës së sapokrijuar të Shqipërisë. Marrëveshja u dha grekëve të rretheve të Korçës dhe Gjirokastrës, të cilat formojnë Epirin e Veriut, një autonomi më të gjerë fetare, arsimore, kulturore dhe politike, brenda kufijve të shtetit shqiptar. Pas përfundimit të Luftërave Ballkanike (1912-1913), traktatet e mëpasshme të paqes i dhanë rajonin Shqipërisë. Kjo kthesë e ngjarjeve katalizoi një kryengritje midis grekëve vendas, e cila çoi në Deklaratën e Pavarësisë së Epirit Verior, më 28 shkurt 1914. Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit, një organizatë përgjegjëse për sigurimin e paqes dhe stabilitetit në rajon, ndërhyri përfundimisht dhe Protokolli i Korfuzit u nënshkrua më 17 maj 1914. Sidoqoftë, kushtet e protokollit nuk u zbatuan kurrë për shkak të situatës së paqëndrueshme politikisht në Shqipëri pas shpërthimit të Luftës së Parë Botërore, dhe përfundimisht u anulua më 1921 gjatë Konferencës së Ambasadorëve. Lexo më tej... Redakto
Java 5-të Emma Eckstein (1865-1924) ishte një autore austriake. Ajo ishte "një nga pacientët më të rëndësishëm të Sigmund Frojdit dhe, për një periudhë të shkurtër kohe rreth vitit 1897, u bë vetë psikanaliste". Ajo është përshkruar si "analistja e parë grua", e cila u bë "si kolege dhe paciente" për Frojdin. Si analiste, ndërsa "punonte kryesisht në fushën e higjenës seksuale dhe sociale, ajo gjithashtu hulumtoi se si ëndërrat e ditës, ato "bimë parazitare", pushtuan jetën e vajzave të reja". Ernest Jones e vendosi atë me figura të tilla si Lou Andreas-Salomé dhe Joan Riviere si një "lloj gruaje, e një kasti më intelektual dhe mbase mashkullor ... [i cili] kishte një rol në jetën e tij, aksesor për miqtë e tij meshkuj edhe pse të një kalibri të imët". Kur ishte 27 vjeçe, ajo shkoi te Frojdi, duke kërkuar trajtim për simptoma të paqarta duke përfshirë sëmundje të stomakut dhe depresion të lehtë në lidhje me menstruacionet. Frojdi diagnoztifikoi Ecksteinin që vuante nga histeria dhe besonte se ajo masturbohej me tepricë; masturbimi në ato kohë konsiderohej i rrezikshëm për shëndetin mendor. 'Trajtimi i saj zgjati rreth tre vjet - një nga çështjet më të zgjatura dhe më të hollësishme të rasteve të hershme të Frojdit'. Lexo më tej... Redakto	Java 6-të Galileo Galilei (lindi më 15 shkurt 1564 në Piza; vdiq më 8 janar 1642 në Arcetri të Firences), ishte një matematikan, fizikan, astronom dhe filozof italian. Renditet si një nga shkencëtarët më të mëdhenj të kohës moderne. Galileo njihet si "babai i fizikës moderne". Emri i tij është i lidhur me kontribute të rëndësishme në dinamikë, (Parimi i plogështisë, ligji i rënies së sendeve të rënda) dhe në astronomi (me zbulimin e rrotullimit të tokës, të njollave diellore, Hënore, të sateliteve të Jupiterit, fazave të Afërditës, yjet që përbëjnë Rrugën e Qumështit dhe përmirësimin e teleskopit) dhe me futjen e mënyrës shkencore (përmendur shpesh si mënyra galileane). U padit se donte të përmbyste filozofinë natyrore aristoteliane dhe Shkrimet e Shenjta, prandaj u dënua nga kisha katolike si heretik dhe u detyrua të japë dorëheqjen mbi bindjet e tij astronomike, më 22 qershor 1633. Lexo më tej... Redakto
Java 7-të Fusha magnetike e një kurthi magneto-optik fiket dhe ndizet përsëri. Atomet që janë bllokuar në rajonin qendror (pika e ndritshme në qendër të figurës) fluturojnë larg kur fusha magnetike është ndezur. Më vonë, fusha magnetike ndizet dhe atomet bllokohen përsëri. Në fizikë, një fushë magnetike është një fushë vektoriale që përshkon gjithë hapësirën dhe e cila shkakton një forcë magnetike mbi një ngarkesë elektrike lëvizëse ose mbi një dipol magnetik (siç janë magnetet e përhershëm). Kur vendoset në një fushë magnetike, dipoli magnetik tenton që të drejtohet sipas një boshti që është paralel me fushën magnetike, siç mund të shikohet edhe nga pluhuri i hekurit në prezencën e një magneti (shikoni pikturën në të djathte). Për më tepër, një fushë magnetike që ndrydhon në kohë shkakton induktimin e një fushë elektrike. Fushat magnetike rrethojnë dhe në të njëjtën kohë kanë si burim korrentet elektrike, dipolët magnetike, dhe fushat elektrike që ndryshojnë në kohë. Fushat magnetike mbartin energjinë e tyre, një denitet energjie e cila është në përpjesëtim të drejte me intensitetin e fushës. Fenomeni i fushës magnetike shfaqet në disa raste specifike. Për fiziken e materialeve magnetike shikoni artikujt mbi magnetizimin dhe magnetin, ose me specifikisht ferromagnetizmi, paramagnetizmi, dhe diamagnetizmi. Për fusha magnetike konstante, si ato te prodhuara nga dipole stacionare ose nga korrente të qëndrueshëm, shikoni artikullin mbi magnetostatikën. Për fusha magnetike të krijuara nga fusha elektrike që ndryshojnë në kohë shikoni artikullin mbi elektromagnetizmin. Lexo më tej... Redakto	Java 8-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 9-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 10-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 11-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 12-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 13-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 14-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 15-të Milan Kundera i lindur më 1 prill të 1929 në Brno, Çeki është shkrimtari i njohur i Çekisë dhe një nga më të njohurit të kohës. Me origjinë çeke, ai jeton që prej vitit 1975 në Francë dhe në vitin 1981 u bë një francez i naturalizuar. Ai e konsideron veten francez dhe këmbëngul që puna e tij të njihet e të studiohet si literaturë franceze. Kundera jeton në Francë prej vitit 1975 dhe ka fituar nënshtetësinë Franceze më 1981. Lindi në një familje të klasës së mesme shumë të kulturuar. Babai i tij, muzikologu dhe pjanisti Ludvík Kundera (1891-1971), ishte nxënës i kompozitorit të famshëm Leoš Janáček. Babai i mësoi Kunderës të luante në piano që në moshë të re. Me vonë Kundera studioi muzikë për njëfarë periudhe. Influenca e muzikës, ashtu si referenca të shpeshta mbi të, mund te gjenden në shumë vepra të Kunderës. Lexo më tej... Redakto	Java 16-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 17-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 18-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 19-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 20-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 21-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 22-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 23-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 24-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 25-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 26-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 27-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 28-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 29-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 30-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 31-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 32-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 33-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 34-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 35-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 36-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 37-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 38-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 39-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 40-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 41-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 42-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 43-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 44-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 45-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 46-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 47-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 48-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 49-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 50-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 51-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 52-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.
Java 53-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.	Java 54-të Artikulli do të shfaqet sapo të zgjidhet.