Rrethimi i Medionit
Rrethimi i Medionit ishte një rrethim i kryer nga Lidhja Etoliane në vitin 231 para Krishtit kundër qytetit të lashtë grek të Medionit në Akarnani. Rrethimi shkaktoi një pushtim nga një forcë ndihmëse ilire dhe përfundoi me Betejën e Medionit me një disfatë etolike.
Në vitet 30 të shek. III p.e.sonë shteti ilir kishte arritur kulmin e fuqisë së vet. Polibi thotë se “Agroni, mbreti i ilirëve dhe i biri i Pleuratit, kishte një fuqi detare dhe tokësore shumë më të madhe nga ajo që kishin pasur mbretërit e mëparshëm të Ilirisë”. Kufijtë e shtetit të tij përfshinin një trevë të gjerë që nga Narona deri në Aoos me përjashtim të Dyrrahut e të Apolonisë. Qytetet e veriut, Lisi, Skodra, Ulqini e Rizoni, me limanet e gjiret e tyre të mbrojtura, strehonin flotën e fuqishme ilire dhe përbënin bazën e shtetit ilir.
Hyrje[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ndër fqinjët e shtetit ilir vetëm Mbretëria Dardane ishte në ngjitje, ndërsa vendet jugore jetonin ditë të vështira. Epiri, Maqedonia dhe Greqia ishin të kapërthyera nga luftërat e ashpra socialo-politike dhe rivaliteti midis tyre. Në mesin e shek. III pozita e Maqedonisë ishte lëkundur përsëri. Përpjekjet e Antigon Gonatës për të ruajtur hegjemoninë e saj në Greqi nuk sollën rezultatet e pritura. Pasardhësi i tij Demetri II u gjet në një situatë edhe më të vështirë. Lëvizja antimaqedone ishte forcuar, sepse më në fund dy lidhjet e mëdha greke, ajo Etole dhe Ahease ishin bashkuar kundër Maqedonisë. Përmbysja e monarkisë në Epir (viti 234) dhe dalja e këtij vendi nga aleanca me Maqedoninë për t’u bashkuar me koalicionin republikan, antimaqedon, e rëndoi edhe më shumë gjendjen. Raporti i forcave ndryshoi në dëm të Maqedonisë. Në vitin 231 të dy lidhjet e shtuan presionin e tyre ushtarak mbi Maqedoninë, duke ndërhyrë me forca të armatosura kundër Akarnanisë, një vend i vogël që gëzonte mbrojtjen e Maqedonisë. Pothuajse në të njëjtën kohë një sulm i furishëm dardan i pavarur apo i bashkërenduar, shpërtheu mbi Maqedoninë nga veriu. I ndodhur ngushtë, si rrallë ndonjëherë, Demetri kishte nevojë për aleat dhe këtë e gjeti te sundimtari i shtetit ilir, Agroni. Kushtet e marrëveshjes nuk pasqyrohen në burimet historike të kohës. Versioni i Polibit, që është edhe burimi i vetëm për këtë çështje, sipas të cilit se Demetri ia mbushi mendjen Agronit me të holla për të ndihmuar qytetin akarnan Medionin, që mbahej i rrethuar nga etolët, duket se shpreh tendencën e këtij autori për t’u rezervuar ilirëve një pozitë të padenjë. Ngjarjet konkrete që u zhvilluan pas kësaj e sqarojnë më mirë politikën e shtetit ilir, si edhe domethënien e përmbajtjen e kësaj marrëveshjeje. Sidoqoftë një aleancë midis Maqedonisë dhe Ilirisë qe përfunduar dhe ajo i vinte këto dy shtete kundër koalicionit republikan në Greqi dhe kundër rrezikut që vinte prej tij. Ky rrezik qe bërë real në Epir dhe mund të ndikonte keq edhe përtej kufijve të tij. Ky ishte shkaku i kësaj aleance, për hir të së cilës Maqedonia do të sakrifikonte, siç do ta shohim, disa nga interesat e saj në Epir dhe në brigjet e Jonit, për të kënaqur aspiratat ilire në këto anë.
Rrethimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Më herët, në vitin 231 p.e.s., pas shpërbërjes së Lidhjes Epirote, Lidhja Etolike kishte kërkuar që qyteti i Medionit t'i bashkohej, por Akarnanët refuzuan. Etolët vendosën të merrnin Medionin me forcë, duke filluar rrethimin në qershor. Mbreti i Maqedonisë Demetri II Etolik, një rival i Lidhjes Etolike, duke qenë vetë i angazhuar kundër dardanëve, i kërkoi Agronit të Mbretërisë së Ilirisë që të ndërhynte dhe të ndihmonte Akarnanët. Agroni pranoi dhe dërgoi në Medion një flotë prej 100 lembësh dhe 5000 vetësh. Kjo ishte forca më e madhe që një mbret ilir kishte mbledhur ndonjëherë. Ilirët dhe Maqedonia nuk ishin domosdoshmërisht aleatë, por i pari u angazhua për të sulmuar etolët në Medion si mercenarë për të dytët. [1] [2]
Një historian modern, Erich S. Gruen, thotë se fakti që Demetri i Maqedonisë iu desh të thërriste ilirët për të lehtësuar Medionin, tregon se ai vetë nuk ishte në gjendje ta bënte këtë. Këtë e mbështet një historian tjetër, Grainger, i cili thotë se Demetri ishte i preokupuar në Maqedoninë veriore në një luftë kundër Dardanisë. Meqenëse edhe ilirët ishin në luftë kundër dardanëve, Grainger thotë se kjo i bëri Agronin dhe Demetrin 'aleatë'. Nga ana tjetër, Polibi, i cili shkroi një raport bashkëkohor, thotë thjesht se Agroni ishte korruptuar nga Maqedonia për të sulmuar etolët. Polibi ndoshta e ka shkruar këtë për të zbatuar deklaratat e tij të mëparshme dhe të mëvonshme se ilirët ishin piratë.
Beteja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Aleanca hyri në veprim; ndërsa Demetri ishte i zënë me dardanët, një flotë ilire prej 100 anijesh me 5 000 veta u dërgua nga Agroni kundër etolëve në Medion. Etolët, që e mbanin të rrethuar qytetin, prisnin dorëzimin e tij nga çasti në çast. Ata ishin aq të sigurt saqë kishin filluar të bënin llogaritë për ndarjen e plaçkës. Të shkujdesur nga çdo problem i karakterit ushtarak, etolët u gjetën përpara të papriturës së hidhur. Ilirët zbarkuan në bregun e Akarnanës në shtator dhe marshuan në Medion për të sulmuar rrethuesit etolianë. Ilirët që ishin futur në liman natën pa u ndjerë, zbritën me të shpejtë nga anijet dhe pasi u rreshtuan në formacion luftarak u sulën kundër lëmit etol. Ilirët ditën ta maskojnë mirë lëvizjen e flotës së tyre të madhe dhe të hyjnë në gjirin e Ambrakisë, pa u diktuar. Por edhe sikur të kishte ndodhur ndryshe, asnjëra nga flotat e dobësuara greke nuk qe në gjendje t’u dilte atyre përpara. Duke përshkruar këtë fushatë, Polibi i atribuon një rol të veçantë befasisë në taktikën ilire dhe qëndrimit të shkujdesur të armiqve të tyre. Në të vërtetë ruajtja e fshehtësisë në lëvizjen e forcave, ashtu sikurse befasia janë elemente të domosdoshme të taktikës luftarake. Por këta nuk qenë faktorët kryesorë që vendosën fatin e betejës. Nga vetë zhvillimi i saj nuk është vështirë të kuptohet se rolin vendimtar në këtë ndeshje e luajti organizimi më i mirë i ushtrisë ilire dhe epërsia e saj taktike në manovrimin e forcave. Pesha që kishte “rreshtimi i tyre” dhe përqendrimi i forcës goditëse në pikën më të dobët të armikut, pohon Polibi, bënë që ilirët të shkulnin armikun nga pozicionet e tij.
Etolët reaguan duke dërguar këmbësorinë dhe kalorësinë e tyre të lehtë në një tokë më të lartë, por një sulm i vetëm ilir, duke përdorur formacionin dhe numrin e tyre të ngushtë në avantazhin e tyre, e detyroi kalorësinë të tërhiqej te hoplitët etolianë. Nga toka e tyre më e lartë, ilirët më pas u hodhën poshtë në ushtrinë e kombinuar etolike, duke i shpartalluar me shpejtësi. Kur më në fund Akarnanët nga brenda qytetit iu bashkuan sulmit, Etolianët u mundën dhe humbën shumë luftëtarë. Të thyer nga ilirët, etolët u gjetën pas kësaj midis dy zjarreve. Medionasit, që deri atëherë qëndronin të mbyllur në qytet, dolën dhe i ranë armikut në shpinë. Të asgjësuar, etolët lanë në fushën e betejës shumë të vrarë e të plagosur dhe gjithë pajisjet e tyre luftarake.
Pasojat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Pasi morën shumë robër dhe plaçkë lufte, ilirët u larguan nga Medioni dhe lundruan për në Iliri. Pas mbërritjes së tyre, ata ia raportuan fitoren e tyre mbi etolët mbretit Agron, në fund të vitit 231 para Krishtit. Thuhet se ai vdiq pak më vonë, për shkak të festimeve të tepërta të fitores. Ai u pasua nga gruaja e tij, Mbretëresha Teuta, në të njëjtin vit. [3] [4] [5]On the other hand, Polybius states that Agron had died in 231 BC after his victory at Medion and Teuta succeeded him that year.[6] Supozohet se pasi ilirët mundën etolët në rrethim, Medioni dhe pjesa tjetër e Akarnanisë u bashkuan me Ilirinë kundër Lidhjes Etoliane për të mbrojtur rajonin nga sulmet e ardhshme. Kjo është evidente pasi në Betejën detare të Paxosit, dy vjet më vonë, marina ilire u imponua me anije nga Akarnania.
Përshtypja që bëri në Greqi kjo ngjarje qe shumë e madhe. Ushtria që mbahej si më e forta ndër ushtritë greke, që krenohej me traditat e saj luftarake, për fitoren mbi galët në vitin 270 dhe që për gati 10 vjet me radhë i kishte shkaktuar kaq telashe Demetrit II të Maqedonisë, kishte marrë papritur një grusht dërrmues. Jo më i vogël qe edhe shqetësimi që ngjalli në botën greke kjo ngjarje, që nuk dihej se ç’pasoja mund të kishte. Por ilirët nuk kishin detyrë tjetër këtë radhë veç zhbllokimit të Medionit, gjë që u dha mundësi të izolonin Epirin nga kontakti me etolët, duke përgatitur kështu kushtet për një ndërhyrje të gjerë në këtë vend. Pas përfundimit të betejës ata ngarkuan menjëherë plaçkën në anijet e tyre dhe morën rrugën e kthimit. Në atdhe fitorja mbi etolët u kremtua me të madhe dhe Polibi tregon se mbreti Agron u dha aq shumë pas të pirit dhe dëfrimeve saqë ato i shkaktuan vdekjen.
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Polybius. Histories, Plb. 2.2. Marrë më 17 prill 2014.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Craige Brian Champion. Cultural Politics in Polybius's Histories. fq. 112. Marrë më 18 prill 2014.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Erich S. Gruen. The Hellenistic World and the Coming of Rome, Volume 1. fq. 360. Marrë më 18 prill 2014.
Appian wrote a vaguer report than Polybius regarding the Illyrians, and wrote it four centuries later, and so seems less reliable. He states that Agron died in 228 BC and was succeeded by Teuta that same year. On the other hand, Polybius states that Agron had died in 231 BC after his victory at Medion and Teuta succeeded him that year and so seems less reliable. He states that Agron died in 228 BC and was succeeded by Teuta that same year.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Appian. Illyrian Wars, App. Ill. 2.7. Marrë më 17 prill 2014.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Erich S. Gruen. The Hellenistic World and the Coming of Rome, Volume 1. fq. 360. Marrë më 18 prill 2014.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Polybius. Histories, Plb. 2.8. Marrë më 17 prill 2014.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)